Tishpak (Tişpak)
Tishpak ( Tişpak ), Irak’ın Diyala bölgesinde yer alan antik Eshnunna kenti ve etki alanıyla ilişkili bir Mezopotamya tanrısıydı .
O öncelikle bir savaş tanrısıydı ama aynı zamanda efsanevi muşussu ve bashmu da dahil olmak üzere yılanlarla ve krallıkla ilişkilendiriliyordu .
Tişpak ne Sümer ne de Akad kökenliydi ve Eşnunna’nın orijinal koruyucu tanrısı Ninazu’nun yerini aldı. Çoğu Mezopotamya kaynağında resmi olarak aynı kabul edilmeseler de ikonografileri ve karakterleri benzerdi.
Menşei
Başlangıçta Eşnunna’nın koruyucu tanrısının, Esikil tapınağında tapınılan Ninazu olduğu varsayılır. Sargon döneminde itibaren Tişpak, o bölgede Ninazu ile rekabet etti ve Ninazu’dan nihayet Hammurabi’nin fethinden sonra belgelerde bahsedilmeye son verildi .
Ninazu ve Tishpak karakter olarak benzer olsalar da tam olarak bir araya getirilmediler ve İnanna ve İştar’ın veya Enki ve Ea’nın aksine tanrı listelerinde ayrı tutuldular.
Bilim adamları, Tişpak’ın ne Sümer ne de Akad kökenli olmadığı konusunda genel olarak hemfikirdir. Fritz Hommel, 1904’teHurri hava tanrısı teşub’a benzediğini öne sürdü . Bu teori ilk başta Thorkild Jacobsen tarafından da desteklendi , ancak daha sonra bu teoriden vazgeçti ve Tishpak’ın adının artık mantıksız olarak görülen Akad kökenli olduğunu öne sürdü.
Jacobsen’in ikinci teorisi, “sağnak” anlamına geldiğini iddia ettiği Tishpak adının, Ninazu’nun adı için önerdiği bir etimolojiye benzer bir anlama sahip olacağı varsayımına dayanıyordu; bahar yağmurlarının tanrısı. anlamına geldiği ve onun bir gömmek ve bitki örtüsü tanrısı ve bazen de bir hava tanrısı değil, ilahi bir savaşçı olduğu kabul edildi .
Elem, Tishpak’ın çıkış noktası olarak da önerildi. Bu görüşmelerde modern yazarlar arasında, Tişpak’ın adının Elam kökenli olabileceğini düşünen Marten Stol ,Oğlu Nanshak’ın adını da Elamite olarak sınıflandıran Manfred Krebernik ve Irene Sibbing–Plantholt. 1965’te Dietz-Otto Edzard , Tishpak’ın Teshub’un Elam biçimi olduğunu savunarak her iki teoriyi birleştirdi.
Frans Wiggermann, Tishpak’ın , Sümer-Akad ve Elam kültürü arasındaki sınırda geliştiğini varsaydığı ve Ninazu gibi tanrıları da atadığı bir grup olan ” transtigridyen yılan tanrıları” olarak tanımladığı tanrılardan biri olduğunu öne sürer. , Ningişzida , (Der’in koruyucu tanrısı ) ve Elam İnşuşinak (Der’in koruyucu tanrısı)Susa ). An = Anum tanrı listesinde hepsi, Wiggermann’a göre onların yeraltı tanrıları olarak kabul edildiğini gösteren Ereshkigal’den sonra görünür.
Karakter ve ikonografi
Eşnunna kralı Daduşa’nın bir yazıtı, Anü , Enlil , Günah ve Şamaş’tan hemen sonra ve Adad’dan önce ortaya çıktığı için Tişpak’ın bu şehrin etki alanındaki en büyük tanrılardan biri olarak kabul edildiğini gösterir . benziyordu. O, “tanrıların savaşçısı” ( ursag ili ) olarak tanımlanan bir savaş tanrısıydı.
Büyülü sözler dizisi şurpu bu özelliği vurgulayarak ona “birliklerin efendisi” diyor ve onu Ningirsu ve Zababa ile aynı listeye yerleştiriyor.Her ikisi de savaşçı tanrılar olarak kabul edildi.
Eşnunna’dan bir Akkad metni ayrıca onu “denizin kâhyası” ( abarak ti’āmtim ) ve “azılı kahraman” ( qurādum ezzum ) olarak tanımlar.
Tishpak’ın nitelikleri Ninazu’nunkilerle örtüşüyordu ve iki gürz, çeşitli yılanlar ve yılan gibi canavarlar, özellikle ejderha mususu içeriyordu . Eşnunna’dan bir yıl adı ayrıca, ana tapınağında tutulan kutsal nesnelerden birinin bronz bir saban olduğunu gösterir. Kötü korunmuş labbu mitinde Tishpak’ın ilahi silahı bir mühürdür ve fırtınalara neden olabileceği anlatılır.
Böyle bir rolü olmayan Ninurta ve Marduk da mitlerde atmosferik olayları silah olarak kullandıklarından, bu onun bir hava tanrısı olduğunu göstermez .
Böyle bir yorum daha eski çalışmalarda önerildi, ancak bugün artık kabul edilmiyor.
