İddia
İngiliz/İskoç birlikleri ile Fransa arasında yaşanan 1415 Agincourt Savaşı boyunca Fransızlar, yakaladıkları İngiliz ve İskoç okçularının işaret ve orta parmaklarını kesmişlerdir; böylece bu kişiler geri bırakılacak olurlarsa tekrar ok ve yay kullanamayacaklardır.
Bu nedenle İngiliz ve İskoç okçular, yakalanmadıkları zaman Fransız düşmanlarına işaret ve orta parmaklarını göstererek onlarla alay etmişlerdir. Böylece işaret ve orta parmakların kaldırılmasıyla elde edilen işaret, “zafer işareti” olarak toplumda yer etmiştir.
Gerçek mi?
Gerçek Ne?
1415 Agincourt Savaşı’nda okçuların parmaklarının kesildiğine ve nihayetinde bu kesilen parmakların gösterilmesinin bir zafer işaretine dönüştüğüne yönelik hikayeyi doğrulayan tarihsel hiçbir kaynak bulunmamaktadır. Aksine, hareketin Belçika’da Fransızca yayın yapan BBC’nin başkanı Victor de Laveleye tarafından, 2. Dünya Savaşı’nda karşı propaganda aracı olarak üretildiğini gösteren tarihsel kanıtlar mevcuttur.
Zafer İşareti: İddianın Kökeni
Birçok kültür ve toplumda “zafer işareti” olarak bilinen, İngilizcedeki “zafer” (“victory”) sözcüğünden geldiğine inanılan, işaret ve orta parmakların V harfi şeklinde kaldırılmasıyla ifade edilen işaretin kökenleri oldukça tartışmalıdır. Popüler medyada paylaşılan hikayelerde hareketin kökenleri 15. yüzyıla dayandırılsa da, bunu doğrulayabilecek güvenilir kaynaklar bulunmamaktadır.
Bilgiler
İngiliz ve İskoç okçuları ile V işareti arasındaki bağlantı, bilimsel olarak muğlak ve güvenilmezdir. Dahası, okçuların saldıracağı normal mesafeden, okçuların düşmanlara hangi parmaklarını gösterdiklerini düşmanların görmesi pek olası değildir. Dolayısıyla hikaye hoş bir tarihsel mit olarak görülmektedir; gerçek bir yaşanmışlık olarak görülemez.
Konuyla ilgili bir diğer sıkıntı ise şudur: Yukarıdaki hikaye, aslen “zafer işareti”nin kökeni için değil, bu işaretin tam tersi olan, İngilizler tarafından kullanılan kaba bir el hareketinin kökenini izah etmek için kullanılmaktadır.
İngilizler arasında “kaba el hareketi” olarak bilinen işaret, yine işaret ve orta parmakların kaldırılmasıyla elde edilir. Ancak genel “zafer işareti”nin aksine, parmakların ters yönü (dış kısmı) karşı tarafa gösterilir.
Nasıl ki Amerikalılar orta parmaklarını kaldırarak, Türkler başparmaklarını işaret ve orta parmaklarının arasına sokup yumruk yaparak kaba el hareketleri üretmişlerse, İngiliz ve İskoçlar da işaret ve orta parmaklarını havaya kaldırarak elde edilen kaba el hareketini kullanmaktadırlar.
Eğer ki 1415 Agincourt Savaşı ile ilgili hikaye doğru varsayılırsa, bu hareketin muhtemelen “zafer işareti” yerine kaba bir el hareketi olarak kültürel düzlemde kendine yer etmiş olması daha olasıdır. Çünkü okçuların amacı muhtemelen karşı tarafa zafer işareti yapmak değil, onları kaba bir el hareketi ile kışkırtmaktır.
Fakat hikaye Türkçeye aktarılırken, muhtemelen çevirenlerin ve aktaranların İngiliz kültürüne aşina olmayışı nedeniyle bu hikaye, “zafer işaretinin kökeni” olarak dilimize kazandırılmıştır. Bu, tamamen hatalıdır.
Kaldı ki, Desmond Morris gibi davranış bilimcilerin 1975-1977 yılları arasında yaptıkları el hareketi tarihi analizlerine bakılırsa, söz konusu savaşın, söz konusu kaba el hareketinin tarihiyle ilişkili olduğu bile muammadır.
Morris, bu el hareketinin asıl anlamının cinsel içerikli olduğunu düşünmektedir. Yani Morris’e göre bu iki parmağın kullanımı, kadınların vajina ve anüs açıklıklarına parmak sokmaya işaret etmektedir. Bir diğer olası açıklama ise, “gözleri yerinden sökmek” anlamındaki işaretin bir varyantı olarak geliştiği yönündedir.
Bu el hareketinin hakaret amaçlı kullanımına yönelik en güvenilir tarihsel kanıt, 1901 yılında çekilen bir videodan gelmektedir. Videoda görüntülenen işçiler, çalışmalarının çekilmesinden memnun olmayarak kameramanlara bu el hareketini yapmışlardır.
V-Hareketinin Gerçek Kökeni
V-hareketinin bir “zafer işareti” olarak kullanılmasının gerçek hikayesi 2. Dünya Savaşı’na uzanmaktadır.
14 Ocak 1941 yılında Belçika Adalet Bakanı ve Belçika’da Fransızca yayın yapan BBC’nin başkanı Victor de Laveleye, Belçikalıların V işaretini “zafer” amaçlı kullanmalarını önermiştir, zira Fransızcada victorie “zafer”, Felemenkçede vrijheid “özgürlük” demektir. Laveleye, BBC üzerinden yaptığı yayında şunları söylemiştir:
İşgalci kuvvetler, bu el hareketini tekrar tekrar, her seferinde aynı biçimde, adeta sonsuz defa tekrarlanan bir şekilde gördüklerinde anlayacaklardır ki, etrafları akıl almaz sayıda vatandaş tarafından sarılmıştır. Bu vatandaşların her biri, düşmanlarının bir anlık zafiyetini ve ilk hatasını beklemektedir.
Aradan birkaç hafta bile geçmeden Belçika, Hollanda ve Kuzey Fransa’da V işaretleri her yerde görülür hale gelmiştir. Bundan hoşnutluk duyan BBC, kısa bir süre sonra “V for Victory” (Zafer için V) isimli bir kampanya başlatmıştır.
Bu kampanyanın başına getirilen Douglas Ritchie, V harfinin Mors kodundaki karşılığı olan üç nokta bir çizgiyi kampanyanın resmi melodisi olarak belirlemiştir. Beethoven’ın 5. Senfonisi de bu dizgiyle başladığı için, BBC bu besteyi savaş boyunca işgal altındaki yabancı Avrupa ülkelerindeki programlarının başlangıcı olarak kullanmıştır.
Bu beste kısa sürede Nazi Almanyası’nın “kapısını çalma” propagandasının bir parçası haline gelmiştir. Bu “kapıyı çalma” kavramı da Beethoven’ın 5. Senfonisi’ne yönelik beste yorumlarından gelmektedir. Besteyi inceleyen uzmanlar, güçlü beste girişine Kader Motifi adını vermektedirler. İddialarına göre bu giriş, “kaderin kapıyı çalması”nı sembolize etmektedir.
Temmuz 1941’e gelindiğinde V işaretinin “zafer” anlamında kullanımı işgal altındaki tüm Avrupa ülkelerine yayılmıştır. 19 Temmuz günü başbakan Winston Churchill, yaptığı bir konuşmada bu işareti benimsediğini belirtmiş ve o günden sonra işareti bu anlamda kullanmaya başlamıştır.
Yani “zafer” anlamındaki V işaretinin tarihi belki onlarca asır geriye gitmiyor olsa da, 2. Dünya Savaşı sırasında kültürel ve politik dönüşümün önemli bir parçası haline gelmiştir.
