Yaratılış Mitolojileri ve Efsaneleri
Bir yaratılış efsanesi veya kozmogonik efsane , bir tür kozmogonidir , dünyanın nasıl başladığına ve insanların ilk kez nasıl yaşadıklarına dair özellikler bir anlatıdır .
Popüler kullanımda mit terimi genellikle yanlış veya hayali hikayelere atıfta bulunurken, kültürlerin üyeleri genellikle yaratılış mitlerine değişen derecelerde gerçeklik atfeder. Anlatıldığı toplumda, bir yaratılış miti genellikle – mecazi , özellikler , geçmiş veyakelimenin tam anlamıyla Her zaman olmasa da genellikle kozmogonik mitler olarak kabul edilirler – yani, kozmosun birkaos veya şekilsizlik durumundan düzenini tanımlarlar .
Yaratılış mitleri genellikle birkaç özelliği paylaşır. genellikle kutsal anlatılar olarak kabul edilirler ve neredeyse bilinen tüm dini geleneklerde bulunabilirler . Hepsi bir olay örgüsüne ve tanrılar , insan benzeri figürler veya genellikle konuşan ve kolayca dönüşen hayvanlar olan karakterlere sahip hikayelerdir .
Din tarihçisi Mircea Eliade’nin in illo tempore (‘o zaman’) olarak adlandırdığı genellikle belirsiz ve belirli olmayan bir geçmişe kurulurlar . Yaratılış mitleri, onları paylaşan toplum için derinden anlamlı soruları ele alarak, onların merkezi dünya görüşünü açığa çıkarır.
Yaratılış mitleri sözlü geleneklerde gelişir ve bu nedenle tipik olarak birden çok versiyona sahiptir; insan kültür boyunca bulunan mitlerin en yaygın biçimleridir.
Tanımlar
Modern referanslardan yaratılış efsanesi tanımları:
- Belirli bir gelenek ve toplulukta anlaşıldığı şekliyle dünyanın başlangıcına dair sembolik bir anlatı. Yaratılış mitleri, dünyanın değerlendirilmesi, insanların evrendeki yönelimi ve temel yaşam ve kültür kalıpları için merkezi bir öneme sahiptir. .”
- “Yaratılış mitleri bize her şeyin nasıl başladığını anlatır. Tüm kültürlerin yaratılış mitleri vardır; bunlar bizim birincil mitlerimizdir, türün psişik yaşamının ilk aşamasıdır. Kültürler olarak kendimizi yaratılış mitleri dediğimiz kolektif rüyalar aracılığıyla tanımlarız. , ya da kozmogoniler … Yaratılış mitleri, dünya bağlamında kim olduğumuza dair duygumuzu metaforik terimlerle açıklar ve bunu yaparken gerçek önceliklerimizin yanı sıra gerçek önyargılarımızı da ortaya çıkarır. Biz Kimiz.”
- “Dini bir topluluk içindeki ilk yaratılış mitinin felsefi ve teolojik bir detaylandırması. Buradaki mit terimi, temel gerçeklik olarak deneyimlenen veya kavranan şeyin anlatı biçimindeki hayali ifadesine atıfta bulunur… Yaratılış terimi, her şeyin başlangıcına atıfta bulunur. Aşkın bir varlığın iradesi ve eylemiyle, nihai bir kaynaktan yayılarak veya başka herhangi bir şekilde.”
Din profesörü Mircea Eliade,mitos kelimesini yaratılış açısından şöyle tanımlamıştır:
Mit, kutsal bir tarihi anlatır; “başlangıçların” efsanevi zamanı olan ilkel Zaman’da meydana gelen bir olayı anlatır. Başka bir deyişle, mit, Doğaüstü Varlıkların eylemleri aracılığıyla, bir gerçekliğin, ister tüm gerçeklik, ister Kozmos, ister gerçekliğin sadece bir parçası – bir ada, bir bitki türü, belirli bir tür bitki olsun, nasıl var olduğunu anlatır. insan davranışı, bir kurum.
Tarih
Yaratılış mitleri antik bağlantısı beri var olmuştur ve önemli toplumsal rollere hizmet etmiştir. 100’den fazla “belirgin” keşfedildi , ancak bu anlatılanların çok küçük bir kısmı.
Çin yaratılış efsaneleri
Çin yaratılış mitleri
Çin, tarih boyunca aktarılan ve yazılan diğer birçok ülkeden ve önceki uygarlıkların haleflerinden çok daha fazla yaratılış efsanesine sahiptir.
Anlam ve işlev
Tüm yaratılış mitleri bir anlamda etiyolojiktir çünkü dünyanın nasıl oluştuğunu ve insanlığın nereden geldiğini açıklamaya çalışırlar. Mitler bilinmeyeni açıklamaya çalışır ve bazen bir ders verir.
Etnologlar ve antropologlar , modern bağlamda ilahiyatçıların insanlığın anlamını ortaya çıkan gerçeklerden ayırt etmeye çalıştıklarını ve bilim adamlarının kozmolojiyiampirizm ve rasyonelit araçlarıyla araştırdıklarını , ancak yaratılış mitlerinin insan gerçekliğini çok farklı terimlerle tanımladığını söylüyor.
Geçmişte, din tarihçileri ve diğer mit siteleri, bu tür hikayeleriilkel veya erken bilim dönemi veya yemek biçimleri olarak düşündüler ve onları gerçek veya mantıksal anlamda analiz ettiler. Ancak bugün görülüyorlar kendi kültürel bağlamları açısından anlaşılması gereken sembolik anlatılar olarak.
Charles Uzun şöyle yazıyor: “Mitte atıfta bulunulan varlıklar – tanrılar, hayvanlar, bitkiler – varoluşsal olarak kavranan güç biçimleridir. Mitler, tanrının rasyonel bir açıklamasını çözme girişimleri olarak anlaşılmamalıdır.”
Yaratılış mitleri harfi harfine açıklamaları olmasa da , bir doğum hikayesi açısından insanlığın dünyadaki yönelimini tanımlamaya hizmet ederler. insanların doğal dünyayla , herhangi bir varsayılan manevi dünyayla ve sallanma nasıl ilişki kurduklarını yeniden teyit eden ve onlara rehberlik eden bir dünya görüşünün temelini oluştururlar .
Bir yaratılış miti, birincil gerçekliği göreli gerçeklikten,varlığın kökenini ve doğasını yokluktan ayırmak için bir mihenk taşı görevi görür. Bu anlamda kozmogonik mitler bir yaşam koçları olarak hizmet eder – ancak sembol aracılığıyla ifade edilir ve aktarılır.sistematik akıl yoluyla değil. Ve bu kurucu etiyolojik mitlerin (dini ayinler, doğal fenomenler veya kültürel yaşamdaki belirli özellikleri açıklayan) ötesine geçerler .
Yaratılış mitleri, aynı zamanda, dünyadaki yerlerine ve insanlara ve doğaya karşı sahip olmaları gereken saygıya dair bir fikir vererek, dünyadaki insanları yönlendirmeye yardımcı olur.
Tarihçi David Hristiyan, çoklu yaratılış mitlerinde ortak olan konuları şöyle özetledi:
Her başlangıç, daha önceki bir başlangıcı önceden varsayıyor gibi görünüyor. … Tek bir başlangıç noktasında buluşmak yerine, her biri aynı sorunu ortaya çıkaran sonsuz sayıda noktayla karşılaşıyoruz. … Bu ikileme tamamen tatmin edici çözümler yok. Bulmamız gereken bir çözüm değil, gizemle başa çıkmanın bir yolu… Ve bunu sözcükleri kullanarak yapmalıyız. Tanrı’dan yerçekimine kadar ulaştığımız kelimeler , görev için yetersizdir. Öyleyse dili şiirsel ya da simgesel olarak kullanmalıyız; ve böyle bir dil, ister bir bilim adamı, ister bir şair, ister bir şaman tarafından kullanılsın, kolayca yanlış anlaşılabilir.
Yaratılış mitlerinin listesi
Mitologlar, insan kültürlerinde bulunan yaratılış mitlerini sınıflandırmak için çeşitli şemalar uyguladılar. Eliade ve meslektaşı Charles Long, dünyanın her yerindeki hikayelerde yeniden ortaya çıkan bazı ortak motiflere dayalı bir teknoloji geliştirdi.Sınıflandırma beş temel türü tanımlar:
- Yaratılışın ilahi bir varlığın düşüncesi, sözü, rüyası veya bedensel salgıları yoluyla olduğu ex nihilo yaratılış .
- Genellikle bir yaratıcı tarafından gönderilen bir kuş veya amfibi olan bir dalgıcın, karasal bir dünyaya dönüşen kum veya çamuru çıkarmak için ilkel bir okyanustan deniz dibine daldığı dünya dalgıcı yaratımı.
- Ataların şimdiki dünyaya ulaşana kadar bir dizi dünya ve başkalaşımdan geçtiği ortaya çıkış mitleri.
- İlkel bir varlığın parçalanmasıyla yaratılış.
- Kozmik bir yumurtanın yumurtlaması ya dakaostan düzen getirilmesi gibi ezeli bir birliğin parçalanması ya da düzenlenmesiyle yaratılış .
Marta Weigle, dokuz temayı vurgulamak için bu tipolojiyi daha da geliştirdi ve rafine etti; bir tanrı tarafından hazırlanmış bir yaratım olan deus faber , birlikte veya birbirine karşı çalışan iki yaratıcının çalışmasından yaratım, fedakarlıktan yaratım ve bölünmeden/eşlenikten yaratım gibi unsurlar ekledi. , birikim/bağlaç veya salgı.
Yinelenen altı anlatı temasına dayanan alternatif bir sistem, Raymond Van Over tarafından tasarlandı:
- İlksel uçurum , sonsuz genişlikteki sular veya uzay.
- Uyanmış yaratıcı tanrı ya da uçurumun içinde ebedi bir varlık.
- Uçurumun üzerinde duran yaratıcı tanrı.
- Kozmik yumurta veya embriyo .
- Ses veya kelime yoluyla hayat yaratan yaratıcı tanrı.
- Yaratıcı bir tanrının cesedinden veya parçalanmış parçalarından doğan yaşam.
Sıfırdan Yaratılış
Tanrı’nın dünyayı yoktan – ex nihilo – yarattığı efsanesi bugün Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam’ın merkezinde yer alıyor ve ortaçağ Yahudi filozofu İbn Meymun bunun üç dinin paylaştığı tek kavram olduğunu hissetti. Bununla birlikte, kavram İbranice İncil’in tamamında bulunmaz. Yaratılış 1’in yazarları, maddenin kökenleriyle (Tanrı’nın yaşanabilir kozmosa dönüştürdüğü malzeme) değil, Kozmos’un işlemesi için roller atamakla ilgileniyorlardı. MS 2. yüzyılın başlarında, ilk Hıristiyan bilim adamları, dünyanın oluşumu fikri ile Tanrı’nın her şeye gücü yetmesi arasında bir gerilim görmeye başladılar ve 3. yüzyılın başlarında yoktan var olma, Hıristiyan teolojisinin temel bir ilkesi haline geldi .
Eski Mısır , Rig Veda ve Afrika, Asya, Okyanusya ve Kuzey Amerika’daki birçok animistik kültürden yaratılış hikayelerindeex nihilo yaratılışı bulunur . Bu hikayelerin çoğunda dünya, bir yaratıcının konuşması, rüyası, nefesi veya saf düşüncesiyle var edilir, ancak yoktan var olma, bir yaratıcının vücut salgıları aracılığıyla da gerçekleşebilir.
Ex nihilo ifadesinin gerçek çevirisi “yoktan”dır, ancak birçok yaratılış mitinde, yaratıcı eylemin ex nihilo yaratma veya kaostan yaratma olarak daha iyi sınıflandırılıp sınıflandırılmayacağına dair çizgi bulanıktır . Ex nihilo yaratılış mitlerinde , yaratılışın potansiyeli ve özü, yaratıcının içinden fışkırır. Böyle bir yaratıcı, karanlık veya su gibi fiziksel ortamlarda var olabilir veya olmayabilir, ancak dünyayı bunlardan yaratmaz, oysa kaostan yaratılışta, yaratılış için kullanılan madde, biçimlenmemiş boşlukta önceden mevcuttur.
Kaostan yaratma
Kaos mitlerinden yaratılışta, başlangıçta biçimsiz, şekilsiz bir genişlikten başka bir şey yoktur. Bu hikayelerde “kaos” kelimesi “düzensizlik” anlamına gelir ve bazen boşluk veya uçurum olarak da adlandırılan bu şekilsiz genişlik, yaratılan dünyanın yapılacağı malzemeyi içerir. Kaos, buhar veya su kıvamında, boyutsuz ve bazen tuzlu veya çamurlu olarak tanımlanabilir. Bu mitler , iyi olan “düzen”in ( kozmos ) aksine, kaosu kötülük ve unutkanlıkla ilişkilendirir . Yaratma eylemi düzensizlikten düzen getirmektir ve bu kültürlerin çoğunda düzeni ve biçimi koruyan güçlerin bir noktada zayıflayacağına ve dünyanın bir kez daha uçuruma sürükleneceğine inanılır. Bir örnek,Yaratılış Kitabı’nın ilk bölümünden Tekvin yaratılış anlatısı .
Dünya ebeveyni
Her ikisi de ilkel bir varlığın, dünya ebeveyninin veya ebeveynlerinin ayrılmasını veya bölünmesini anlatan iki tür dünya ebeveyn miti vardır. Bir form, ilkel durumu iki ebeveynin ebedi birliği olarak tanımlar ve yaratılış, ikisi birbirinden ayrıldığında gerçekleşir. İki ebeveyn genellikle Gökyüzü (genellikle erkek) ve Dünya (genellikle dişi) olarak tanımlanır ve ilkel durumda hiçbir yavru ortaya çıkamayacak kadar birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. Bu mitler genellikle yaratılışı cinsel birliğin sonucu olarak tasvir eder ve ondan doğan tanrıların soy kaydı olarak hizmet eder.
Dünya ana mitlerinin ikinci biçiminde, yaratılışın kendisi, ilkel varlığın vücudunun parçalanmış parçalarından fışkırır. Çoğu zaman, bu hikâyelerde, ilkel varlığın uzuvları, saçları, kanı, kemikleri veya organları bir şekilde koparılır veya gökyüzüne, yeryüzüne, hayvan veya bitki yaşamına ve diğer dünyevi özelliklere dönüşmek için feda edilir. Bu mitler, yaratıcı güçleri cinsellikten ziyade doğası gereği animistik olarak vurgulama ve kutsalı doğal dünyanın temel ve ayrılmaz bir bileşeni olarak tasvir etme eğilimindedir. Bunun bir örneği, Gylfaginning’in ilk şiiri olan Völuspá’da anlatılan iskandinav yaratılış efsanesidir .
Ortaya Çıkış Mitleri
Ortaya çıkış mitlerinde, insanlık başka bir dünyadan şu anda içinde yaşadıkları dünyaya doğar. Önceki dünya genellikle toprak ananın rahmi olarak kabul edilir ve ortaya çıkma süreci doğum yapma eylemine benzetilir. Ebe rolü, Amerika’daki Yerli halkların çeşitli mitolojilerindeki örümcek kadın gibi, genellikle dişi bir tanrı tarafından oynanır. Erkek karakterler nadiren bu hikayelerde yer alır ve akademisyenler genellikle onları ex nihilo türündekiler gibi erkek odaklı yaratılış mitlerinin kontrpuanı olarak görürler .
Ortaya çıkma mitleri genellikle insanların ve/veya doğaüstü varlıkların yaratılışını, yeni oluşan biçimlerden bir dizi yeraltı dünyasından geçerek mevcut yerlerine ve biçimlerine aşamalı bir yükseliş veya başkalaşım olarak tanımlanır.Genellikle bir dünyadan veya aşamadan diğerine geçiş, iç güçler, daha önceki embriyonik formlardan bir çimlenme veya gebelik süreci tarafından yönlendirilir. Bu tür en yaygın olarak, mitlerin sıklıkla insanların yeraltı dünyasına açılan bir delikten nihai çıkışlarını sonraki göçleri ve nihai olarak mevcut anavatanlarına yerleşmeleri hakkındaki hikayelerle ilişkilendirdiği Kızılderili kültürlerinde bulunur.
Dünya dalgıcı
Dünya dalgıcı, çeşitli geleneksel yaratılış mitlerinde ortak bir karakterdir. Bu hikayelerde yüce bir varlık, yaşanabilir bir arazi inşa etmek için kum veya çamur parçaları bulması için genellikle bir hayvanı (çoğunlukla bir kuş türü, ama aynı zamanda bazı anlatılarda kabuklular, böcekler ve balıklar) ilkel sulara gönderir. . Bazı bilim adamları bu mitleri psikolojik olarak yorumlarken, diğerleri onları kozmogonik olarak yorumlar . Her iki durumda da derinliklerden yayılan başlangıçlara vurgu yapılır.
Motif dağılımı
Gudmund Hatt ve Tristram P. Coffin’e göre , Dünya-dalgıç mitleri, Kızılderili folklorunda aşağıdaki popülasyonlar arasında yaygındır : Şoşon , Tilki halkı , kara ayak , Chipewyan , yeni doğan , California Yokutlarmandalina , Hidatsa , Çeyen , Arapaho , Ojibwe , Yuçi ve Çeroki .
Amerikalı antropolog Gladys Reichard, motifin “aşırı kuzey, kuzeydoğu ve güneybatı” dışında “Kuzey Amerika’nın tüm bölgelerine” dağılımını tespit etti.
1977’de yapılan bir çalışmada antropolog Victor Barnouw, dünya dalgıcı motifinin ” avcı-toplayıcı toplumlarda “,özellikle tavşan , Dogrib , Kaska , Kunduz , Taşıyıcı , Chippewyan , Sarsi , Cree ve Montagnais
Çukçi ve Yukagir , Tatarlar ve birçok Fin geleneği ile Buryatlar ve Samoyedler arasında da benzer hikayeler bulunur . Ek olarak, dünya dalgıcı motifi Doğu Avrupa anlatılarında, yani Roma , Rumen, Slav (yani, Bulgar, Polonya, Ukrayna ve Beyaz Rusya) ve Litvanya mitolojik geleneklerinde de mevcuttur.
Bu hikayelerin dağılım şekli, doğu asya kıyı bölgesinde ortak bir kökene sahip olduklarını ve halkların batıya Sibirya’ya ve doğuya Kuzey Amerika kıtasına göç etmesiyle yayıldığını gösteriyor. Bununla birlikte, bu kuzey dağılım modelinin oldukça dışında bulunan bu efsanenin örnekleri vardır, örneğin Batı Afrika Yoruba yaratılış efsanesi Obatala ve Oduduva .
Kızılderili
Birçok Kızılderili mitinin özelliği olan dünya dalgıcı yaratılış hikayeleri, varlıklar ve potansiyel formların ilkel alemde uykuda kalması veya asılı kalmasıyla başlar. Dünya dalgıcı, gelecek yaratılışın yaşayabileceği uygun toprakları inşa ederek ilk uyanan ve gerekli zemini hazırlayanlardan biridir. Çoğu durumda, bu hikayeler, çözüm bulunmadan önce karaya çıkmak için yapılan bir dizi başarısız girişimi anlatacaktır.
Amerika’nın yerli halkları arasında, dünya dalgıcı kozmogonisi Iroquoiler mitolojisinde tasdik edilmiştir : gökten bir dişi gök tanrısı düşer ve bazı hayvanlar, kunduz , su samur , ördek ve yanlış sıçanı çamur getirmek için sulara dalar.
Seneca’dan benzer bir hikayede insanlar bir gök aleminde yaşıyordu. Bir gün reisin kızı gizemli bir hastalığa yakalandı ve ona tavsiye edilen (rüyada ortaya çıkan) tek tedavi bir ağacın yanına uzanıp onu kazdırmaktı. İnsanlar öyle yapar, ancak bir adam geçimlerinin ağaç olduğundan şikayet eder ve kızı delikten tekmeler. Gökyüzünden sadece sudan oluşan bir dünyaya düşer, ancak su kuşları tarafından kurtarılır . Bir kaplumbağa onu kabuğunun üzerinde taşımayı teklif eder, ancak onun için kesin bir mesken yeri neresi olacağı sorulur. Kara yaratmaya karar verirler ve kurbağa toprak parçaları almak için ilkel denizin derinliklerine dalar. Kurbağa onu, her toprak birikintisiyle büyüyen kaplumbağanın sırtına koyar.
Wyandot’un başka bir versiyonunda Wyandot cennette yaşıyordu. Büyük Reis’in (veya Kudretli Hükümdar’ın) kızı hastaydı, bu yüzden şifacı, Kudretli Hükümdar Locası’nın yanında duran yabani elma ağacını kazmalarını tavsiye ediyor, çünkü çare köklerinde bulunacak. Ancak ağaç çıkarıldığı için yer alçalmaya başlar ve ağaçların tepeleri hasta kızı yakalayıp onunla birlikte aşağı taşır. Kız gökten düşerken iki kuğu sırtlarında onu kurtarır.
Kuşlar, tüm Yüzücüleri ve Su Kabilelerini çağırmaya karar verir. Birçoğu denizin dibinden toprak parçaları almak için Büyük Su’ya dalmaya gönüllü olur, ancak başarılı olan yalnızca kurbağadır
