Kümbetler ve Kürmez Han; Kümbet (veya Künbet) – Selçuklular zamanında yapılan kendine özgü yapısı olan anıtmezarlardır.

Genellikle büyük devlet ve din adamları için yapılmıştır.

Müslümanların ölülerini gömdükleri binalara kümbet veya türbe denilir. Kümbetler silindirik tabanlı ve üst kısımları konik yapılı olan anıtmezarlardır. Türkiye’de çok sayıda kümbete sâhip yerleşim birimlerinden bazıları Kayseri, Erzurum, Konya ve Ahlat, Bitlis’tir.

Türbe                                                                                                                

Türbe – Devlet adamlarının veya din âlimlerinin ya da kutlu kabul edilen kişilerin mezarlarının bulunduğu oda şeklindeki binaya verilen addır. İçerisinde (çoğunlukla) ünlü kişilerin gömülü bulunduğu anıtsal tarihi mezarlar için de türbe kelimesi kullanılır. Türbeler çoğunlukla eski çağlarda yaşamış önemli insanların yattığı yerdir. Türbeler genel olarak dini kişiliklerin mezarlarıdırlar. Bununla birlikte dini olmayıp, yalnızca dünyevi yönleriyle ön plana çıkmış ünlü devlet adamlarının anıt mezarlarına da türbe denmektedir. Türbeler asıl olarak dini kişilerin mezarlarının anıt mezarlar olarak bulunduğu yerler olarak ön plana çıkar.

Türbeler halk arasında kutsal sayılan yerlerdir. Birçok din âlimi bu görüşe karşı çıkmakla birlikte, halk arasında belli bir oranda türbeler dini bakımdan kutsal ve önemli görülürler.

Türbeleri ziyâret eden kişiler buralarda dualar ederler ve genellikle kendi özel yaşamlarıyla ilgili dileklerde bulunurlar. Bu dileklerin arasında birinin ev sahibi olma, kızını evlendirecek bir eş bulma gibi farklı dilekler bulunur. Bu kişilerden birçokları dileklerinin yerine geldiğini iddia etmektedirler.

Türbelerde dualar edip dileklerde bulunan kişiler, duaların yalnızca Allah’a yapılması gerektiğini bir şekilde bilmektedirler. Ancak buna verdikleri cevaplar, kendilerinin aslında Allah’a dua ettikleri ve türbedeki kutsal kişinin ise kendilerine bu konuda aracılık ettiği şeklindedir. Onlar dileklerinin Allah tarafından bu kutsal kişilerin “yüzü suyu hürmetine” kabul edildiğine inanırlar.

Türbelerle ilgili görüşlerin arkasındaki temel neden, insanların ölümden sonraki yaşamla ilgili inançlardır. Dinsel inançlar birbirlerinden pek çok konuda farklı olsalar da, temel olarak ölümden sonraki yaşamla ilgili temel benzerliklere sahiptirler. Bu temel benzerlik insanın öldüğünde ruhunun bedeninden ayrılarak öbür âlem denilen bir yerde yaşadığı inancıdır.

Bu inançların birçoğunda ölmüş kişiler ruh varlıklar şeklinde yaşamlarını sürdürmeye devam ederler. Ayrıca bunun ötesinde bu dünyayla ve özellikle de kendi yakınlarıyla da sürekli bir iletişim halindedirler.

Halk arasındaki anlatımlara göre, ölmüş kişilerden bazıları kendi yakınlarına, onların rüyalarına girerek görünürler. Bu rüyaları görenler ise uyandıklarında bunu yalnızca bir rüya olarak görmezler.

Çünkü uyandıkları zaman kendilerine verilen bazı mesajların gerçekleşmesine tanık olduklarını iddia ederler. Bu şekliyle rüyalarının doğru çıktığını görmeleri, bu kişilerde ölmüş kişilerin öbür âlemden kendilerini gözeterek yardımcı oldukları fikrini vermesinin ötesinde, ölmüş kişilerin ruh varlıklar olarak yaşamlarını sürdürdükleri inancını verir.

Bazı kişiler, türbelerde yatan dini kişiliklerden kaynaklanan ya da onlarla ilgili olarak metafizik yönlerin bulunduğunu iddia ederler. Bu iddialara göre türbede yatan kişilerden kaynaklanan bazı doğaüstü olaylar vardır.

Bunların en başta geleni, bu kişilerin bazı kişilerin rüyalarına girmesi olayıdır. Bundan başka vizyon şeklinde görünme, ya da hiç görünmeyip bazı metafizik etkilerde bulunma gibi, kişilerin kendi anlatımlarına dayanan çok değişik deneyimler bulunur.

Türbelerle ilgili yaşanan bu gibi deneyimler, birçok kişinin bu mekânları kutsal ve buralarda yatan kişileri Allah katında kutsal kişiler olarak görmesindeki en başta gelen temeldir.

Kürmez Han

Türk ve Altay mitolojisinde Ruhlar Tanrısı. Körmöz Han veya Kürmes Han da denir. Yeraltındaki ruhların (Körmözlerin) önderidir. Maniheizm ile birlikte Hürmüz ile özdeşleşmiştir.

Körmözler                                                                                               

Körmözler – Türk ve Altay halk inancında ve mitolojisinde melek ve hayâlet türü varlıklardır. Körmös, Kürmös veya Körümes de denir. Kimi zaman Tanrının görevlendirdiği düşünülür. Körmösler en çok günbatımında ve gündoğumunda ortaya çıkar ve etkin olurlar.

Bu yüzden bu vakitler tehlikeli sayılır. İnsanların ruhlarını ele geçirebilirler. Körmöslü kavramı deli veya ruhsal hastalıklı anlamında kullanılır.