Abzar İyesi – Türk mitolojisinde avlunun koruyucu ruhudur. Abazar İyesi olarak da ifâde edilir.
Özellikleri
Evin avlusunda veya bahçesinde yaşar.1 İnsanların gözüne ancak uzaktan ve değişik hayvan kılıklarına girerek görünür.2 Her nesnenin bir koruyucu ruhu olduğu için, aslında avlu duvarının bile ayrı bir İyesi vardır. Batı Sibirya Tatarlarının mitolojik görüşlerindeki “Mal Sahibi”, “Ev Sahibi”, “Zengi Baba” gibi varlıklara yakınlığı bulunur.
Evcil hayvanları sever. Örneğin atların kuyruğunu örmekten çok hoşlanır. Ancak sevmediği ev hayvanlan da vardır.3 Tatarlar, sık sık hastalanan ve huysuzlanan bu hayvanların Abzar İyesi tarafından öldürüleceğini düşündükleri için, onlan hemen satmayı tercih ederler. Kimi Türk lehçelerinde şu adlarla da tanınır:
- Öğen (Öven, Üven, Övenik, Üvenik) İyesi
- Çula İyesi
- Kura İyesi
- Tirgen İyesi
Avlu kavramı farklı şîve ve lehçelerde farklı sözcüklerle karşılandığı için adı değişmektedir, fakat içerik yaklaşık olarak aynıdır. Sözcük olarak en çok bilinen Abzar İyesidir. Öğen, Çulan, Kura ve Tirgen kelimeleri avlu anlamına gelir. Bunların tamamı bir evin önündeki çevrilmiş yer, çeşitli işlerin görüldüğü alan, bahçe demektir. Avlu İyesi de buralarda yaşar ve gezinir.
Adagan Han – Türk ve Altay mitolojisinde Dağ Tanrısı.
Atagan Han veya Adahan Han olarak da bilinir. Dağları ve üzerinde yaşayan varlıkları korur. Özellikle dağlardaki at ve sığır sürülerinin koruyuculuğunu yapar. Buralardaki canlılara zarar verenlere çok kızar. Eski biçiminin Pataghan olduğunu ileri süren görüşler vardır. Koruduğu varlıkları kıskandığı söylenir.
