Keloğlan (Kaloğlan); Türk masal kahramanı.

Türk ve Altay mitolijisinde, halk kültüründe ve masallarda adı geçen saçsız kahramandır. Bazı lehçelerde Kaloğlan olarak da bilinir. Kısaltılmış olarak Kalca (Kalça) veya Kelçe (Kelce) olarak da geçer.

Özellikleri

Çoğu zaman güldürü öğeleri taşır. Kurnazlığı ve bahtı temsil eder. Zor durumlardan aklı ve şansı sayesinde kurtulur.

Taşşa ile bağlantılıdır. Kalçapır (Kelce Batur) olarak geçtiği şiveler vardır. Helce biçimiyle de söylendiği olur. Pek çok Türk dilinde “Kal” sözcüğü kel demektir. Azericede “Keçel” (ç ve l değişimi ile) olarak bilinir.

Keloğlanın Altay masallarındaki eski biçimi olan Kelçe; çokbilmiş, kurnaz ve talihlidir. Ukala ve alaycı olarak da görünür. Kendisini kele dönüştürerek öteki dünyaya bile gidebilir, göğün yedi katını ve yıldızları dolaşır. Altay efsânelerinde kel kadın şaman ölüleri bile diriltir.

Bu nedenle kellik bir güç simgesidir. Güneşli bir günde kar yağdırır, fırtına çıkarır. Manas Destanında Targıl Taz adlı bir kâhin vardır (Taz, kel demektir). Kel/Kal sözcüğünün Moğolca Gal “Ateş” sözcüğü ile de bağlantısı vardır. Ateş kutsallık ve güç içeren bir enerjiye sahiptir. Moğolların Gal Han adlı bir Tanrıları vardır.

Keloğlan, Anadolu Türk masalları arasında önemli bir yere sahiptir. Annesi ile yaşayan Keloğlan, yoksul bir delikanlıdır. Geçinmek için birçok işe girip çıkar. Sakar ve saftır, ancak yeri geldiğinde hazırcevap olması ve karşılaştığı sorunlara akılcı, pratik çözümler bulmayı bilir. Bu özellikleriyle de, her masalın sonunda mutlaka muradına eren bir kahramandır.

Keley                                                                                                          

Keley – Altay mitolojisinde adı geçen yarı tanrıdır. Ülgen’in kızlarından biriyle, yerden doğan bir şamanın evliliğinden dünyaya gelen bir kişidir. Peltek dillidir. Keloğlan adlı masal kişiliğinin oluşmasında rol oynayan arkaik tiplerdendir. Yâni Keloğlan’ın Türk mitolojisi içindeki en eski biçimi olduğu söylenebilir. Moğollar ve Avarlar da ilk atalarının kel olduğunu söylerler.

Kalçabay Han                                                                                             

Kalçabay – At Tanrısı. Atları ve atçılığı korur. Yılkışı / Yılkıcı (Atçı) tabiri kullanılır. Toprak yarılarak içine girip kaybolduğuna inanılır. Kelime Kellik ifâde eder. Kalça-Bay (Kelce-Bey) Kel efendi mânası taşır.

Kelçe                                                                                                                 

Kelçe (Kalça, Keçel, Kaçal) – Kel Kahraman. Tıpkı Keloğlan gibi çokbilmiş, kurnaz ve tâlihlidir. Ukala ve alaycı olarak da görünür. Fakat daha ciddi bir karakter olarak görünür.

Keloğlan Şarkısı

Ben bir garip Keloğlanım

Eşeğimin yok palanı

Varım yoğum doğruluktur

Hiç de sevmem ben yalanı

Bir kocakarı anam var

Birkaç tavuk bir de inek

Her gün konar kel kafama

Evsiz kalmış birkaç sinek

Olmam kimseye kul köle

Halkın kulağı diliyim

Namertlere avuç açmam

Sivri akıllı biriyim

Keloğlanım budur özüm

Haram malda yoktur gözüm

Garip hakkını yiyene

Elbet vardır bir çift sözüm