Türk Mitolojisinde Diren Nedir; Türk ve Altay halk inancında ve mitolojisinde Şeytan Piri.
Tiren (Tiyren, Teyren) de denir. Şeytâni İnsan. Kuran-ı Kerim’deki “Şeytan Evliyası” tabiri ile benzerlik gösterir. İnsanların her tür isteklerini yerine getiren kötücül ruhlara da bu ad verilir. Fakat bu ruhun karşısındaki insan o kadar kötüdür ki, onun tarafından kandırılır.
İşte bu kişilere Diren denilir. Eren kavramının karşıtı olarak algılanır.
Teyren
Türk ve Altay mitolojisinde İblis. Tayran da denir.
Tek ayaklı, tek kollu, tek elli, tek bacaklı ve tek ayaklıdır. Tek gözlüdür ve o gözünü de uzun kirpikler örter. Gözüne göründüğü kişinin sahibi olur ve o ne istiyorsa yapar fakat karşılığında onun ruhuna sâhip olur. Bu yönüyle Faust’taki Mefisto’yu (İblisi) andırır.
Sözcüğün Arapça Tayran (Kuşlar) ile hiçbir ilgisi yoktur. Çünkü bu varlığın yer aldığı Vugur Türkleri’nin İslam veya Arap Dünyası ile hiçbir bağı olmamıştır. Kelime “Diren” sözcüğünden türemiştir. Tey/Tez veya Tay/Day kökleriyle bağlantılı olması daha muhtemeldir.
Etimoloji
(Dir/Tir) kökünden türemiştir. Canlılık ve karşıtlık anlamı vardır. Aynı zamanda dirgen adlı üç çatallı tarım aracının diğer söyleniş biçimidir. Eski Türkçede Tirge/Tire, Moğolca Tarhı, Tunguzca Türe sözcükleri küfretmek, lânetlemek, hor görmek anlamları taşır ve bu sözcükle de bağlantılıdırlar. Eren sözcüğüyle olan karşıtlığı Evrim ve Devrim sözcüklerindeki karşıtlığa benzer bir durumdur.
Dokuz Rakamı ( 9 Rakamının Önemi)
Türk ve Altay mitolojisinde, halk kültüründe, halk inancında ve şamanizminde kutlu rakamdır.
Tokus, tuğız, tugıs, dokıs, toğuz, tokız olarak da söylenir.
Türkler’de kutsal rakamdır. Dokuzun as ve üs katları da yine önemli rakamlardandır. Dokuz Tuğ, Dokuz Oğuz, Dokuz Boy, Dokuz Yer, Dokuz Gök gibi… Tuva Cumhuriyetinin başkenti olan Kızıl şehrinin yakınlarında Dokuz Bulak adı verilen bir su kaynağı vardır.
Türklerde 9, 19, 90, 99, 900 şeklinde bir sıralama önem kazanır. Slav kökenli kültürel anlamda Türkleşmiş olan Boşnaklarda Bosna Irmağı’nın 99 kaynaktan beslendiği söylenir. Moğollarda güneyde 99, kuzeyde 77 tanrı vardır.
Ayrıca 17 ve 19 diğer kutsal ve önemli sayılar olarak görülür. Kahramanlar üçlü yol kavşakları arasında kalırlar ve seçim yapmaya zorlanırlar. Yine Moğollarda göğün dokuz oğlu olduğu kabul edilir. Dokuz Arka; eski dönemlerde soyluluk gösterme ve belli etmesi açısından, bir kişinin babasından itibaren geriye doğru dokuz atasının sayılıp açıklanmasıdır.
Moğollarda Arban Gurban adı verilen dokuz tıp tanrısı vardır. Nart destanlarında da zaman zaman bu rakama rastlanır. Örneğin Demirci Debet’in dokuz oğlu olduğu söylenir. Altay Türklerinin inançlarına göre denizin dibinde dokuz çatallı karataş vardır ki, kıyamet günü bu taş dokuz yerinden ayrılacak, demirden atlara binmiş dokuz savaşçı etrafa saldıracaktır.
Etimoloji
(Dok/Doğ) kökünden türemiştir. Bu kök, doğmak, doğa, dokumak, doymak anlamlarını içerir. Doksan sayısı da bu rakamdan türemiş bir sözcüktür. Kutlu alamet kabul edilen Tuğ kelimesi ile bağlantısı önemlidir.
