Mitolojide Devler – Birçok farklı kültürün efsâne, folklor ve mitolojisinde, masallarında yer alan bir doğaüstü yaratık.
Özellikleri
Genellikle insan görünümünde fakat anormal büyüklükte ve çok kuvvetli tasvir edilmiştir. Kadın veya erkek olabilir. Farklı bölgelerin mitolojilerinde kökenlerine dair farklı inanışlar vardır.
Örneğin Hint-Avrupa mitolojilerinin çoğunda, kaos ile ilişkilendirilmiş lânetli bir ırktır ve yabâni bir doğası vardır. Çoğunlukla tanrılarla arasında husumet vardır (örneğin, Yunan mitolojisindeki titanlar). Bazı hikâye ve efsânelerde insan yiyen canavarlar olarak da tasvir edilirler. Masallarda yaşadıkları yerler, genellikle mağaralar, ormanlar ve dağlardır.
Dünya kültürlerinde
Devlere pek çok kültürde rastlanır. Örneğin, “dev” kelimesinin kökeni Sanskritçe’de (Eski Hintçe) yer alır ve bu dilde aslı anlamı “tanrı” demektir.
Deva tanrıları, Devi ise tanrıçaları adlandırmakta kullanılan bir sözcüktür. Bu kelime daha sonra Fars kültürüne geçmiştir ve günümüzdeki biçimiyle “dev” anlamını kazanmıştır. Diğer halklarda da dev ve benzeri varlıklara rastlanır.
Örneğin; Bulgar mitolojisinde, devlere İspolin adı verilir ve insandan önce Dünya’nın onların hâkimiyeti altında olduğu söylenir. Onlar dağlarda yaşayan ve sık sık çiğ et ile beslenen varlıklardır ve ejderhalara karşı savaşmışlardır. Ispolini kendisini zehirlediği için böğürtlenden çok korkar, bu yüzden bu bitki için kurbanlar sunar.
Devlere, Semavi dinler olarak inanılan dinler ve diğer eski inançlarda da göndermeler yapılmıştır. Genellikle tasvir aynıdır; ilk insanın yaradılışından evvel yaşamış “Tanrı Oğulları” olarak bilinen ve tanrının insanoğullarıyla ilişkiye giren yedi meleğinden türemişlerdir.
Hanok kitabına göre Nuh da doğduğunda bahsi geçen devlerle aynı özelliklere sahipti. Devler hakkında azda olsa belgeseller ve birçok araştırma yapılmıştır. Birkaç mite göre de devler fazlaca büyük bir insan türüdür ve insanlar gibi yaşarlar. Ancak bazı yunan mitleri ise devlerin dağlarda yaşayan ve barışçıl, insanlarınkinden büyük şehirlere sâhip bir ırkttır der.
Ana Dev / Dev Anası
Masallarda dev anaları çok iri memeli molarak tasvir edilirler. Memelerinin birini sol omuzuna, birini sağ omuzuna atarlar. Kahraman gizlice gelip dev anasının arkasına attığı memesinden sütünü emer. Böylece dev anasının “oğlu” (veya “kızı”) olur, dev anası da ona bir daha dokunmaz. Dev anaları masallarda olumlu karakterler olarak da yer alabilirler.
Örneğin:
“Biraz dinlenmek için mağaraya girince köşede bir dev anası görmüş. Dev anası sağ memesini sol omuzuna, sol memesini sağ omuzuna atmış, hamur yoğuruyormuş.”
Baba Dev / Dev Atası
Erkek devlerin çoğu yalnız başlarına, mağaralarda, altın köşklerinde ya da görkemli saraylarında yaşarlar. Genellikle kötü karakterli olarak betimlenirler. İnsanlara daima kötülükler yapar, zarar verirler. Kahramanın başarması gereken işlerin önündeki en büyük engel bu çoğu zaman devlerdir. Kahraman genellikle devlerin aptallığından veya akılsızlığından yararlanarak onları yener.
Bu durum Türk folklorunda olduğu kadar Yunan, Avrupa ve Hint efsânelerinde de aynıdır. İngiliz halk edebiyatında devlerin bazılarının aptallığından bahsedilir. Bazen de onların zaaflarından yaralanılır.
Örneğin:
“Yukarı çıkar, bir kapıyı açar. Bir de ne görsün; yarı belinden yukarısı çıplak, kocaman bir dev. Kız hemen koşar; “Babacığım” diye Devin boynuna sarılır, ellerini öper. Dev kıza der ki: Kız eğer sen bana babacığım demeseydin ben seni hemen burada yerdim. Şimdi sen benim evladım oldun.”
Dipnotlar
