Perëndi
Perëndi ( kesin Arnavutça şekli : Perëndia ) Tanrı , ilah , gökyüzü ve cennet için Arnavutça bir isimdir . Yüce Varlığa atıfta bulunmak için büyük harfle , “tanrı”, “gökyüzü” ve “cennet” için büyük harfle kullanılmaz .
Açıklama
Arnavutça’da Perëndí ( kesin : Perëndía ) Tanrı’nın , gökyüzünün ve cennetin adıdır ve Yüce Varlığa atıfta bulunmak için büyükharfle kullanılır .
Belirsiz çoğul biçim perëndí iken, çoğul kesin biçim perëndítë’dir , tanrılara atıfta bulunmak için büyük harf kullanılmadan kullanılır .
Bazı diyalektik alternatif biçimler şunları içerir:
Perendí , Perenní , Perondí , Perundí , Perudí , Perndíve Parandi .
Perëndi (a) kelimesi , ilk olarak 16. yüzyılın sonlarında Luca Matranga ve 17. yüzyılın başlarında PiskoposPjetër Budi tarafından Pater Noster’ın Arnavutça çevirisi metnine dahil edilen Eski Arnavut edebiyatında tasdik edilmiştir .
Bununla birlikte , Deus’u her zaman Zotynë veya Ynëzot ( Zot-ynë , ynë-Zot “Rabbimiz/Tanrımız”) ile birlikte Zot adını kullanarak çeviren en eski Arnavut yazar Gjon Buzuku’nun eserlerinde asla görülmez. Yalnızca Zotynë kelimesiyle Latince Dominus Deus . Zotynë / Ynëzot ismi, farklı dilbilgisi durumlarındaki çekimleriyle birlikte, Kuzey Arnavutluk’taki Eski Arnavut dilinde ve ayrıca Yunanistan ve İtalya’daki Arnavut kolonilerinde yaygın olarak kullanılıyordu.
Tanrı’ya atıfta bulunan bir başka eski isim , Perëndi(a) ismi yerine “şiirsel olarak” kullanılan “yarı pagan bir kelime” ve “nadir bir üslup varyantı” olarak nitelendirilen Deus’un türevsiz bir eşdeğeri olan Hyj idi. . Ancak Hyj ismi Eski Arnavut edebiyatında yalnızca Piskopos Pjetër Bogdani’nin eserlerinde geçmektedir.
Perëndi(a) kelimesinin erken anlamı, Tanrı’nın adı olarak kullanılan Eski Arnavut edebiyatında genellikle geçmediğinden, genellikle şimdikinden farklıydı. Budi atinë Perëndi’yi (“baba Tanrı”) bildirmesine rağmen , Latince Regnum tuum ifadesini Arnavutça’da perëndia jote olarak çevirir .
Piskopos Frang Bardhi,Sezar’ı Perëndi olarak tercüme eder . Piskopos Pjetër Bogdani, İtalyancadan Arnavutçaya l’ imperatore di Turchia’yı (“Türkiye’nin imparatoru”) Perëndia i Turqisë ve quattro Monarchie’yi (“dört krallık/monarşi”) katër Perëndija olarak çevirir .
Perëndi(a) ‘nın “İlah” için ortak kullanımı neredeyse kesinlikle daha sonraki bir olgudur.
Pan-Arnavutça bir kelimedir. Arnavutluk’un merkezindeki Myzeqe’de bir köyün adı Perondí’dir ve Bosna – Hersek’te bu köy Perèndija soyadında kullanılmaktadır .
Ukraynalı Arnavutlar ” Tanrı” için Parandí’yi ve “tanrılar” için parandítë’yi kullanırlar . Perëndi kelimesi, bazı Arnavut lehçelerinde hem doğrudan hem de mecazi anlamlarla “cennet, gök” anlamına gelir. Tipik bir örnek, Arnavutça popüler bir deyim olan gruri gjer mbë perëndi’dir (“göklere kadar bir tahıl yığını”). Tanrı Perëndi(a) ‘nın bir adı olarak19. yüzyıldan beri tüm Arnavutlar tarafından tanınmaktadır. Bununla birlikte, çoğunlukla dişil bir isim olarak kullanılmıştır.
Arnavutça soyut isimlerin tipik eki olan vurgulu -i ekini içerir .
Diğer örnekler şunlardır: dijeni(a) (“bilgi”), trimëri(a) (“cesaret”), madhëri(a) (“görkem”). Arnavutça dişil isimlerin özelliği olan çekim tipine ait olduklarından, normalde dişil cinsiyettedirler .ilah “, ancak İncil çevirilerini kapsayan Arnavut dilinde genel kullanımdaPerëndi ismi, Zot isminden daha az kişisel olma eğilimindedir .
etimoloji
Arnavutça isim Perëndi’nin kökeni belirsizdir. Bilim adamları tarafından çeşitli etimolojiler önerilmiştir:
- Arnavutça soyut isimlerin -í eki kullanılarak türetilen halk doğasının Arnavutça bir kelimesinden, Latince’dengeçici , imperāns’in suçlayıcı eril/dişil tekil hali , “komuta eden”, “yöneten ” , “talep eden” anlamına gelir.
- Per-en- (“vurmak’) ve -dí (“gökyüzü, tanrı”) köklerinin Arnavutça bir bileşiminden . Proto-Hint-Avrupa teonimik kökleri *dei- (“parlamak”) “) ve *perkwu-s (“gökyüzü/yağmur/meşe ilişkileri”), “göksel parlaklık” sınıflandırmaları altında gruplandırılabilir. Bazı akademisyenler Perëndi’nin Arnavut pagan mitolojisinde bir gök ve gök gürültüsü tanrısı olduğunu düşünür , ve muhtemelen antik çağda İliryalılar tarafından tapınılan bir tanrı olmak . Bu nedenle, Perëndi’nin bazı yapısında Arnavutluk’un hava ve fırtına tanrıları Shurdh ve fiil ve mitolojik yarı tanrı drang ile ilgili olabilir . Bir Arnavut onaylı gökyüzü ve şimşek tanrısı , PIE Dyeus’tan (Gün Işığı-Gök Tanrısı) Zojz’dur .
- Arnavutça perëndoj fiilinden (“güneşin batması”), nihai olarak Latince parentari’den türetilmiştir , parentare (“ölülere bir kurban, tatmin etmek”) pasif bağıntısı . Bu etimoloji , perëndi kelimesini eski Arnavut Güneş kültüyle ilişkilendirebilir .
Halk inançlarında kullanım
Şimşek ve gök gürültüsü taşları
Arnavut inan halkışlarında şimşek ” gök ateşi ” ( zjarri i qiellit ) olarak görülüyordu ve ” tanrının silahı “(arma/pushka e perëndisë ) olarak kabul ediliyordu , gerçekten de şimşeğe atıfta bulunan Arnavutça bir kelime rrufeja’dır .
Arnavutlar, yıldırım düşmesi sırasında oluştuğuna inanılan gök gürültüsü taşlarının ( kokrra e rrufesë veya guri i rejës ) üstün güçlerine inanıyorlardı. ve gökten düşmek . Yıldırım mimarisi, aile işletmesi önemli kült yapıları olarak korunmuştur . ritüelleri evin içine sokmanın insanlara, hayvancılıkta ve tarımda uğur getirmesi , refah ve ilerleme getireceğine veya yıldırım taşlarının sahiplerine tüfek mermilerinin isabet etmeyeceğine inanılıyordu .
Yaygın bir uygulama, hayvanların vücutlarına veya hamile kadınlarına iyi şans ve nazar kontrastı için gök gürültüsü taşından bir pandantif asmaktı .
Arnavut ülkesinde en ağır yemin türü ( Alb. beja më e rëndë ), “gökten gelen” bir gök gürültüsü taşı tarafından alınır ( beja me gur/kokërr reje/rrufeje që vjen nga perëndia ). Çok ciddi bir yemindi ve insanlar doğru söyledikleri halde ondan korkuyorlardı.
Herhangi bir hırsızlık iddiasından kendini aklama eylemi şu şekilde yapıldı: Yıldırım taşı sol elle alındı ve sağ elle dokunularak şöyle söylendi: [26
| Për këtë kokërr rejet, nuk ta kam vjedhë as unë, as kush i shpisë sime e nuk e di se kush ta ka vjedhë! Në të rrejsha, reja më gjoftë! | Bu yıldırım taşına yemin olsun ki, onu ne ben, ne de evimden kimse çalmadı ve kimin çaldığını da bilmiyorum! Eğer sana yalan söylediysem, üzerime bulutlar çarpsın! |
Yağmur Yağdırmak
Perëndi kelimesi özellikle Arnavutlar tarafından büyülü sözlerde ve yağmur için dua eden şarkılarda kullanılan . Yaz kuraklığında yağmur yağdırmak için genellikle haziran ve temmuz aylarında, bazen de şiddetli kuraklığın olduğu bahar aylarında ritüeller yapılırdı.
Arnavutluk’un farklı bölgelerinde, yağmur yağdırmak amacıyla insanlar suyu yukarı doğru fırlatıp ardından yağmur şeklinde yere düşmesini sağlıyordu. Bu, ritüel şarkılarla taklit edilen bir sihir uygulamasıydı .
Nevruz’da veya Arnavutluk Bahar Günü’nde ( Dita e Verës ), özellikle Arnavutluk’un güneyindeki Kurveleş bölgesinin bazı köylerinde insanlar bitkiler ve sığırlar için tanrıya şu duayı okudular:
| O perëndi , nepna shi në vërri! Të bëhet misri, beni korudu! | Ey ‘gök’, bize kış otlaklarına yağmur yağdır! Böylece mısır ve kuzular boynuz çıkar! |
Güneybatı Arnavutluk’tan yağmur yağdıran ritüel şarkılarda insanlar Dielli , Shën Dëlliu , Ilia veya Perëndia isimlerini çağırarak Güneş’e dua ederlerdi . Dua şarkısını üç kez tekrarladıktan sonra, Do kemi shi se u nxi Shëndëlliu (“Yağmur yağacak çünkü Kutsal Güneş karardı”) derlerdi .
Ukrayna Arnavutları arasında bir çocuğun kaderininparandi(të) “tanrılar/tanrılar” tarafından belirlendiğine dair bir inanç vardır.
İnanç, yerel Arnavut lehçesinde “Her Şey Tanrılar/Tanrılar Tarafından Tayin Edilmiştir” anlamına gelen Parandítë të gjithtë búnë rasredelít olarak anılır.
