Kuyaş Güneş Tanrısı; Türk ve Altay mitolojilerinde Güneş Tanrı.
Koyaş Ata, Gün (Kün) Ata ya da Güneş (Küneş) Ata yahut Yaşık Ata olarak da bilinir. Moğollar Nar (Nara) Etzeg derler.
Çuvaşlarda Eril ve Dişil olmak üzere iki farklı varlıktır:
- Hevel Eşşe: Gün Ata, Güneş Babası
- Heve Emişe: Gün Ana, Güneş Annesi
Yeryüzüne gönderdiği yaşam enerjisi nedeniyle Türk kültüründe Güneş’e saygı duyulur ve Yaşam verici bir unsur olarak kabul edilir. Güneş’in doğduğu yön saygıyı hak eder.
Avrupa ve Batı medeniyeti “Eks Oriente Luks” (“Işık Doğudan Yükselir” yâni uygarlığın kökeni doğudadır,) diyerek aynı anlayışı farklı bir biçimde vurgulamışlardır.
Anadolu sözcüğü Güneş’in doğduğu yer demektir eski Yunan dilinde. Türkler doğan Güneşi üç veya dokuz kez selamlarlar. Hakanın çadırın kapısı doğuya bakar. Evlerin kapıları hep doğuya açılır. Moğolca söyleyişi Macarların Güneş Tanrısı Napkiraly’yi anımsatmaktadır. Tüm kültürlerde güneş dünyaya gönderdiği ışıklar, yâni yaşam enerjisi nedeniyle saygı duyulmuştur.
Verdiği ısı onun gücü olarak görülmüştür. Bu nedenle de neredeyse tüm uygarlıklarda ve tüm topluluklarda eril olarak algılanarak Baş Tanrı konumuna getirilmiştir. Göğün yedinci katında oturur. Türklerle de bağlantılı bazı ön Asya kültürlerinde dişil olarak algılanmıştır.
Günümüzde kızlara Güneş adının verilmesinin nedenlerinden birisi de budur. Türklerde güneş sıcağın ay ise soğuğun sembolüdür.
Ural Batır (Ural Han) söylencesinde Gök Tanrısı Samrav’ın iki karısı vardır birisinin adı Kuyaş Ana’dır. (Diğeri de Ay Ana’dır.) Gün Han ile karıştırılmamalıdır.
