Hakas Türklerinde Kötü Ruhlar;Hakas inanışlarına göre kâinat üç bölümden oluşmaktadır. Üstte “Çağan Çiri” (Tanrı yeri) denilen dokuz katlı gök bulunmaktadır.
En üst katta Tanrı, diğer katlarda iyi ruhlar oturmaktadır. İkinci bölüm yeraltı dünyasıdır. “Ayna Çiri” veya “Erikli Çiri” denen bu bölüm yedi kattır. Buranın da her katında kötülükle ilgili “varlıklar” bulunmaktadır. Bunların başı ise “İrlik Han” veya diğer adıyla “Cinges Han”’dır. Erlikler sürüngenleri, ufak canavarları ve hastalıkları oluşturmuştur. Erlik-Han’ın yardımcılarından en meşhurları ise Erlik‘in Oğlu İtker-Molat ve Kızı Uçak Tolay’dır. Ayrıca kötü ruhların idarecisi Üzüt Han ve yedinci kattaki cehennemin idarecisi Tamı Han da en korkulan yeraltı güçleridir.
Ekrem Arıkoğlu tarafından hazırlanan sözlükte, konumuzla ilgili birçok kelime yer almaktadır ( 2005):
Arsı: Kötü ruh (Arıkoğlu, 2005: 51). İnsanların içine girerek çocuk sahibi olmalarını engeller.
Ayna: Şeytan (Arıkoğlu, 2005: 59).
Ayna‐çik: Şeytan, kötü ruh. (Arıkoğlu, 2005:59). Çocuklara musallat olur.
Hubay: Kötü ruh (Arıkoğlu, 2005: 194).
Imıl‐sımıl: Genel mânâda “kötü ruh” anlamındaki kelimeler (Arıkoğlu, 2005: 194, 205).
Incıh: Şeytan, kötü ruh (Arıkoğlu, 2005: 194, 206).
Alartpah: Kötü güç, şeytan (Arıkoğlu, 2005: 35).
Hara ayna/ Çabal ayna: Şeytan, iblis (Arıkoğlu, 2005: 59).
Aza: Şeytan (Arıkoğlu, 2005: 59).
Çitker: Şeytan (Arıkoğlu, 2005: 103).
İrlĭk: Şeytan (Arıkoğlu, 2005: 225).
Çik: Şeytan, iblis (Arıkoğlu, 2005: 98).
Saydan: Şeytan(Arıkoğlu, 2005:416).
Seereñ:.Kötü ruh, şeytan (Arıkoğlu, 2005: 417).
Sımıl: Akşam vaktinde insanlara musallat olan kötü ruh, şeytan (Arıkoğlu, 2005: 424).
Sĭle/sĭlee: Kötü ruh, şeytan (Arıkoğlu, 2005: 433).
Hara töster: Kötü ruhlar (Arıkoğlu, 2005: 523).
Saldı: Akşam vaktinde ıssız evlerde bulunan kötü ruh (Arıkoğlu, 2005: 407). .
Tolaysı-: (Kötü ruhlardan dolayı) Hastalanmak (Arıkoğlu, 2005: 512).
Pooncah: Kötü ruh (Arıkoğlu, 2005: 375).
Puh: Kötü ruh (Arıkoğlu, 2005: 385).
Körtĭges: Dolama hastalığı ruhu (Arıkoğlu, 2005: 269).
