Kambar Ata – Sibirya Türklerinin, özellikle Yakutların ve Altayların Tengricilik inancında, atları koruyan ruhtur.
Özellikleri
Türk mitolojisinde At Tanrısı olarak görünür. Atları korur, eğlenceyi sever. Yılkıcı/Yılkışı (At Sürüsü Sahibi) Kambar Ata olarak söylenir. İslam sonrası Kamber motifi ile özdeşleşmiştir.
İskitlerden bu yana Türklerle iç içe bir etkileşim halinde bulunan Taciklerde Yağmur ve Yıldırım Tanrısı olarak görünür.1
Türklerde at daima yıldırım ile ilişkilendirilmiştir. Bu açıdan akla yatkın görünmektedir. Yunancada damat demektir. “Kambersiz düğün olmaz,” sözcüğü bu anlamda kullanılır. Çalgıcıların koruyucusu olarak tanımlandığı da görülür.
Aslında aslında var olan ve atların koruyucu ruhu olarak görülen bir Tanrıya çeşitli sözcük benzerlikleri nedeniyle farklı anlamlar yüklenerek özelliklerinin genişletildiği anlaşılmaktadır. Ali’nin atlarından sorumlu kölesinin (veya gönüllü hizmetkârının) adının Kamber olduğu ve birlikte yolculuklar yaptıkları anlatılır. Toprak yarılarak içine girip kaybolduğuna inanılır.
Etimoloji
(Kam) kökünden türemiştir. Kam (şaman) sözcüğü ile bağlantılıdır. Kamçı sözcüğü atları hareket ettirmek için kullanılan kırbaç demektir ve aynı kelime kökünden türemişlerdir.
Kamos
Güney ve Doğu Anadolu özellikle Harput yörelerinde görülen bir kötücül yaratıktır. Kapos da denir. Kâbuslara ve karabasanlara neden olan kötü ruhtur. Yalnız başına uyuyan insanların üzerine bütün ağırlığı ile çöker, onların çarpılmalarına bazen de ölmelerine sebep olabilirmiş.
Geceleri dolaşan bu yaratık anlatımlara göre bazen iriyarı, bazen de cüce görünüşlüdür. Başında daima bir börk taşır. Bir insan bu börkü kapmayı başarırsa elinde börk büyüklüğünde altın kalacağına inanılır. Zaman zaman kara kedi şeklinde de görülebilen kamosun bastığı kişi, kanının çekilip damarlarının kuruduğunu sanır. Kamos sözcüğünün kâbus kelimesinin anlamı ile benzeşmesi dikkat çekicidir.
Türk ve Anadolu halk inancında kâbus cinidir. Geceleri gelip, rüyâlarda insanları korkutan ve ruhlarını alan kötücül yaratıktır. İnsanlara korkuyu ve kâbusları o gönderir. Biçimsiz bir varlıktır. İnsanları uykuda yakalayarak götürür. Üzerine çöktüğü insan nefes alamaz. Kedi gibi sessizce gezer. Keçiye benzediği söylenir.
Gün ışığından korkar. Güneş doğunca kımıldayamaz. Bazı görüşlere göre eski Ortadoğu (Moab, Asur) mitolojileriyle de bağlantılıdır ve bu kültürlerde insanları boğarak öldürdüğüne inanılı
Etimoloji
Kamos, “kam” kökünden türemiştir. Göz alıcı, büyüleyici varlık demektir. Arapça Kâbus sözcüğüyle de bağlantılı gibi görünmektedir. Kamaz ise rüzgâr demektir. Kapmak fiili ile de bağlantılıdır.
