Dört Öğe Dört Unsur veya Dört Element; Maddenin dört hali ve yaşamın asli unsurları olarak kabul edilen toprak, su, hava ve ateş dörtlüsüne verilen addır.
Bu kavrama pek çok inançta rastlanmaktaysa da kavram Hint, İbrani, Kelt, Dogon, Yunan ve İsmailî geleneklerde daha ayrıntılı bir şekilde ele alınır.
Sembolik anlamı
Dört unsur kavramı, genellikle, kimi inanışlarda yaratılışı ifâde etmek üzere, kimi inanışlarda ise maddi evrenin farklı maddi düzlemleri ifâde etmek için kullanılmıştır.
Bu kavramı sembolizmde kullanan simyacılara göre, toprak fiziksel planın (ortamın, âlemin), su enerjetik planın, hava psişik (ruhsal) planın ve ateş mantal (zihinsel) planın sembolüdür.
Dört unsur derecelendirildiğinde, en üstte gösterilen ateştir, en aşağıdaki ya da en kaba olanı ise topraktır. Dört unsur içinden genellikle, ateş ruhu; toprak fiziksel ortamı simgeler.
Dört unsurun nitelikleri
Dört unsurun birbirlerine kıyasla nitelikleri şöyle açıklanır:
- Ateş dört unsur içinde, etkin (aktif) ve eril olan iki unsurdan biri olup, diğer üç unsuru da aydınlatan ve ısıtan unsurdur. Dört unsurdan “tartılamaz olanı”dır. Kimi zaman ışık sembolüyle özdeş tutulur.
- Hava da, ateş gibi, eril ve aktif olarak kabul edilir. Toprak ve suya oranla en az maddi olanı ve algılanamaz olanıdır. Işığı geçirmede sudan daha geçirgendir. Bu özelliği, yâni saydam ve ışıklı oluşu kelama ortam oluşturması anlamına gelir. Semaviliğin Gök ile temsil edildiği inanışlarda spiritüel Gök ile yeryüzü arasındaki aracılığın sembolü sayılır. Görünmez olduğundan dolayı semavi âlemin sembolü olarak kabul edilir.
- Dört unsurdan su, pasif ve dişil niteliğe sahiptir. Bilindiği gibi, su, bulunduğu ortamın şeklini alma özelliğine sahiptir. Maddenin sıvı halinin temsilcisi olan su sembolünün kimi inanışlarda, var edilen maddenin ilk hali olan maddi cevher, yâni ilk madde anlamında, kimi inanışlarda kozmozda her yerde mevcut olduğu varsayılan, maddenin esîr denilen hali anlamında, kimi inanışlarda ise tesir anlamında kullanıldığı görülmektedir.
-
- Toprak da su gibi pasif ve dişil nitelikli olup, dört unsurdan en yoğun, katı ve sabit olanıdır. Bilindiği gibi insanların, beslenme kaynaklarını edindikleri ana unsur topraktır. Pek çok inanışın yaratılış bahsinde insan vücûdunun yaratılışında kullanılan madde toprak olarak geçer, insanlar ölünce de vücutları yine toprakla bütünleşir. Bu nedenlerden dolayı olsa gerek, inanışlarda doğurganlık ve analık nitelikleriyle belirtilen toprak, toprak sembolü, inanışlarda genellikle maddeyi, fiziksel bedeni, tezahür âlemi denilen maddi âlemi simgeler.
Bütün bunlara ilâve olarak bunları birbirine bağlayan beşinci bir unsurun ne olduğu tartışmaları da mevcuttur.
