Peri Kızı İrşi; Türk ve Altay halk inancında ve halk kültüründe peri (perikızı). Cisimsiz dişil varlık.
Özellikleri
Tüm dünya mitolojilerinde farklı isimlerle yer alır. Çoğu zaman iyicil varlıklardır. Çok güzel kız bir kılığına bürünür. Türk halk inanışında aslında ne gözü ne kulağı ne burnu ne saçı olmayan bir canlıdır.
Masal kahramanı olan yiğitlerle evlenirler. Bazen de onları görünmez yapan sihirli gömlekleridir. Tepegözün annesi bir peridir. Bazen İye kavramı ile eşdeğer kullanılır. Hayvan kılığına girebilirler.
Peri Han kavramı perilerin önderlerini ifâde ettiği gibi perilerle iletişime geçebilen şamanlara da denir (Porhan). Dede Korkut Oğuznamelerine göre Tepegöz; kanat kanata bağlayıp uçan ve pınara konan su ruhlarının, peri kızıyla olan evliliğinden doğmuştur.
Nogayların inancında insanlar, “İrşi”yi kendileri için çalışmaya zorlayabilirler. Onunla sadece akşamları karşılaşılabileceği yönündeki halk inanışı ise oldukça yaygındır. Türk halklarının pek çok efsâne ve masallarında güvercin kılığına girebilen İrşilerin güzel bir kıza dönüşerek insanoğluyla evliliği konusu geniş bir şekilde yer tutmaktadır.
Bazı mitolojik metinlerde “su perileri” olarak tanımlanan İrşiler, Su İyesi çizgilerini de bünyesinde barındırır.
İris Hanım
İris Hanım – Türk mitolojisinde koruyucu tanrıçadır. Kötü ruhları kovar. İrşilerin (perilerin) kraliçesi olarak da görünür. Sözcük; kurtuluş, hürriyet demektir. Iras (Uras) sözcüğü ile de bağlantılıdır.
Etimoloji
(İr/Er) kökünden türemiştir. Güç, kuvvet anlamlarını barındırır. İrmek (bulunmak ve olgunlaşmak) fiili ile bağlantılıdır.
