Türk Mitolojisinde Melek ve Melekler

Türk Mitolojisinde Melek ve Melekler;

Melek (Arapça: مالك, İbranice: מלאך) – Birçok dinde inanılan semavi yaratıklara verilen isimdir.

Meleklerin görevleri Tanrı’ya hizmet etmektir. Meleklere inancın var olduğu her din ve inançta melek kavramına bakış farklıdır.

Arapçada ve diğer Semitik dillerde ve Türkçede kullanılan melek ise İbranice “m-l-k” kökünden gelir.

Melek, malik, mülk, memlük gibi kelimelerin köken aldığı sözcük İsraillilerin komşuları olan Amon’luların tanrısı Molek (molech, moloch)’in ismi ile de alâkalı görünmektedir.

Musevilik’te Melek

İbranice’si Malakh olan melek, Tanrı tarafından belirli bir görevi yerine getirmek amacıyla yaratılan, günahsız yaratıklardır.

Museviliğe göre meleklerin cinsiyeti olmaz ve  yemek içmek  gibi ihtiyaçları dayoktur ancak, görevleri icabı insan kılığına büründüklerinde bir cinsiyete sâhip gibi görünebilirler ve bu durumdayken yiyip içebilirler. Melekler doğrudan Tanrı’nın direktiflerine göre hareket ederler ve inisiyatif kullanamazlar.

Musevilikte başlıca büyük melekler şunlardır:

Michael

Gabriel

Rafael

Uriel

İslâm’da Melek

Meleklere inanmak İslam dini akidesinin bir parçasıdır, yâni iman esaslarındandır. İslâm dininde melekler, yemeyen, içmeyen, erkeklik ve dişiliği olmayan, uyumayan, günah işlemeyen, gözle görülmeyen, nurdan varlıklar olarak nitelenmiştir.

İnsanlar dışındaki mahlûkatın Allah’a karşı yaptıkları ibadeti Allah’a sunmakla yükümlüdürler. Bunun yanında hayvanların ve bitkilerin görevlerini onlara ilham etmek ve irade ile olan hareketlerine müdahale etmek, vaziyetlerini bir şekilde düzenlemek ile de vazifelidirler.

Mahlûkat üzerinde gerçek bir tasarrufları yoktur. Yaptıkları ancak Rablerine karşı dua etme konumunda kalarak, neticeyi Allah’ın yaratmasını istemeleridir. Bu İslâm’daki tevhit inancının bir gereğidir. İslam dinine göre meleklerin iradeleri vardır.

Fakat insandan çok farklı olarak Allah’ın emrine karşı çıkmaya iradeleri yoktur. Dolayısıyla günahsız varlıklardır.

İslam dininde, Kuran’da veya hadislerde meleklerin sayıları ve çeşitleri tam olarak belirtilmemiştir. Yine de bazı melek çeşitleri ve görevleri gerek Kuran’da, gerekse hadislerde belirtilmiştir. İslam dininde özellikle dört büyük melek olarak anılan dört baş melek vardır.

Bu Melekler Şunlardır:

Cebrâil

Mîkâîl

İsrâfil

Azrâîl

Bu isimlerin İbranice kökenli oldukları bilimsel incelemeler sonucunda tespit edilmiş olup farklı söyleyiş biçimleriyle yeryüzüne yayılarak artık küresel kültürün bir parçası hâline gelmişlerdir.

Tünkür                                                                                                    

Tünkür – Türk ve Altay halk inancında Melek anlamına gelir. Tanrının elçiliğini yapan kutsal varlık demektir. Işıktan yaratılmıştır. Herbirinin ayrı bir görevi vardır, örneğin İslam inancında Münkir ve Nekir adlı iki melek ölümden sonra kabirde insanın ilk sorgusunu yaparlar. Sözcük, hız ve kaybolmak anlamları içerir. Tüngümek, sıçramak, yukarı gitmek demektir.

Eski Moğolcada ve Eski Altay dilinde bu kök haber vermek, bilgilendirmek, çağırmak anlamı da taşır.

Yumçu / Yumuşçu                                                                                       

Yumçu (Yumçı) – Melek. Tanrının hizmetinde bulunan, nurdan yaratılmış, kutsal varlıklardır. Kendilerine verilen emirleri yerine getirirler. Anadoluda Yumuş Buyurmak, iş yapmasını için görev veya emir vermek demektir. Yumuş kelimesi hizmet anlamına gelir. Yum/Yom (kutsallık) kavramıyla da bağlantılıdır.

Kepe                                                                                                                  

Kepe – Çuvaşlarda Tanrı’nın en önemli yardımcısı olan melektir. Yerin içinde ve yer altında olanları yönetmekle görevlendirilmiştir. Onun da Pülehse ve Pıhampar adlı iki yardımcısı vardır. Her dua önce Kepeye sonra Tanrıya ulaşır. (Pülehse habercidir ve dünyaya müjde getirir. Duaları Tanrıya götürür. Pıhampar ise insanları, hayvanları, kurtları, doğan çoçukları gözetir. Yani tüm canlılardan sorumludur.)

Perişte / Pireşte / Pireşti                                                                          

Perişte – Melek, peri, iyi ruh gibi anlamlara sâhiptir. Çuvaşlara göre Tanrı’nın hizmetçisidir. Beyaz elbiseli genç bir kız veya ak saçlı bir kadındır. Bâzen kanatlıdır. Evde ocağın etrâfında ortaya çıkar. Örgü ördüğüne inanılır. Onun için özel bir havlu asılır ve kimse kullanmaz ancak bu havlu arasıra yıkanır.

Pireştilerin başı Kepe adlı melektir.