Türk Han (Türük, Törük) Han – Türklerin Atasıdır.
Bulca Han’ın da atası olarak görülür.
Fakat soyağaçlarında yeri netleşmiş değildir, daha çok uzak ve kayıp bir şahıs olarak görünür. Bilinmeyen, çok uzak bir tarihte yaşamıştır. Nuh Peygamberin oğlu Yafes üzerinden Türk Han ile birlikte Türk soyu Hz. Nuh’a bağlanır.
Aynı zamanda kutlu ve aksaçlı bir bahşıdır. Bilge ve rüya yorumcusudur. Uluğ Türk olarak anılır. Koruyucu ruhunu çağırırken “Uzganmas Uluğ Türk!” (Uyumaz Ulu Türk) diye seslenir. Ateşi Tanrıdan alarak insanları donmaktan kurtarmıştır. Tanrının ona verdiği boynunda taşıdığı Yada Taşı ile doğaya etki edebilir.
Adını ona Tanrı vermiştir. Bozkurt zor anlarında ona yardım eder. Otağı (çadırı) o bulmuştur. Aşa (yemeğe) ilk kez tuzu o katmıştır. Bu bağlamda insanın ihtiyacına dayanan buluşlar yapan bir kişiliği temsil eder. Türkan adlı bir kızkardeşi olduğu ileri sürülür ve Kürtlerle de bağlantılı olan Türkan adlı bir boy buna örnek gösterilir.
Tarihteki Targıta, Tyrkae, Togharma, Turukha gibi toplulukların Türklerle bağlantılı olabileceği ileri sürülmüştür. Ayrıca Torkıl adlı bir kavimden bahsedilir. Türkti (Türktü) Ata adlı bir eren ile bağlantılı olma ihtimali yüksektir.
Türk ve Türkan
Ömer Seyfettin Altun Destan adlı şiirinde Âdem ve Hava’yı yâni Eley ve Ecey’i (belki de Törüngey adının “Türk” sözcüğü ile olan bağlantısından etkilenerek) Türk ve Türkân olarak simgelemiştir.
Altun Destan
Tanrı önce mâvi göğü, kara yeri yarattı,
Sonra gökte günü, ayı, yıldızları parlattı.
Yeryüzünü denizlerle, dağ ve belle bezedi,
“İşte sana su, od, ağaç, demir, toprak, al!” dedi.
“Al, bunlarla bir şen yurt yap, bir yeşil bağ hazırla,
“Sana bir çift gelecektir, onu iyi ağırla!”
Ey biricik olan Tanrı, ey ikiler: Gök ve Yer!
Ey altılar: Gün, Ay, Yıldız, Dağlar, Beller, Denizler!
Ey dokuzlar ve ey beşler, siz sevinçten coştunuz;
Türk ve Türkân geliyordu, hep görmeye koştunuz
Ziya Gökalp de benzer bir biçimde aynı tâbirleri şiirlerinde kullanmıştır: “Türk’üm, adım Türkân’dır”. Alankova ile ilgili metinleri ve diğer soyağaçlarını Türk ve Türkân’ın yaratılışlarıyla ilgili menkîbeler için kaynak olarak kullanır.
Ziya Gökalp’ın bir şiirinde yer alan Türk’ün oğlu Tütek’in geyik avlayıp, pişirip yerken elinden tuzlu toprağa bir parça düşürerek tuzu bulması Şecere-i Terakime‘de verilen bilgilere dayanmaktadır :
Türk ‘ün dört oğlu var idi. Birinci Tütek, ikinci Çiğil (Çekel), üçüncü Barsçak (Berseçâr), dördüncü Amlak (Emlak). Türk öleceği sırada Tütek ‘i kendi yerine padişah kılıp uzak sefere gitti. Tütek akıllı ve devletli iyi padişah idi. Türk içinde çok âdetleri o peydah kıldı. Acem padişahlarının ilki Keyûmers ile muasır İdi. Günlerden bir gün ava çıkıp, geyik öldürüp, kebap kılıp, yiyip oturmuştu. Elinden bir doğram et yere düştü. Onu alıp yiyince ağzına çok hoş tad geldi. Çünkü o yer tuzla idi. Yemeğe tuz koymağı o çıkardı bu tuz âdeti ondan kaldı…”
Türk devletlerinin tamamının Türk Han’ın soyundan geldiği kabul edilir.
Önemli Türk Devletleri
Sümer (Kenger), Urartu, Hungnu, Vey, Vusun, İskit (Saka), Kuşhan (Tohar) Hun, Etrüsk (Tirhene), Akhun, Onogur (Ungar), Tabgaç, Göktürk, Uygur, Türgeş, Uz (Oğuz), Avar, Karluk, Sabar (Sibir), Hazar, Peçenek, Kuman (Kıpçak), Bulgar (Oğur), Katay (Hıtay), Gurkan, Karahan (Hakan), Salçuk, Cengiz, Kubılay (Yuğan), Çağatay, İlhan, Kölemen, Saltuk, Karaman, Akkun (Akkoyun), Karakun (Karakoyun), Altınorda, Nogay, İldeniz, Salgur, Mengücek, Artuk, Avşar, Kaçar, Saruhan, Aydınoğlu, Otman, Kırım, Tuva, Türk, Türkmen, Kırgız, Kazak, Özbek, Moğol, Tatar, Boşnak, Macar, Azer, Gagavuz, Buryat, Kalmuk (Oyrat), Uygur, Halha, Karaçay (Alan), Karakalpak, Balkar (Tavlu), Yakut (Saha), Çuvaş (Çavaşla), Hakas, Altay, Dolgan (Tığa).
Atatürk’ ün Sözüyle Noktalamak İstiyorum izninizle;
NE MUTLU TÜRKÜM DİYENE
