Türk Mitolojisinde İlk İnsan Törüngey; Türk ve Altay mitolojisinde ilk insan. Âdem. Türüngey olarak da bilinir. Yeryüzünde yaratılan ilk kişidir.
İnsanların atasıdır. Gökte yaşamaktadır. Ne bir ulusa ne de bir boya (kabîleye) sâhip değildir. İlk önceleri eşi de yoktur. Sonradan yeryüzüne gönderilmiştir.
Yeryüzüne gönderilirken Ulukayın (veya Ulu Ata) tarafından kendisine Su, Ateş ve Demir verilmiştir. Karısının adı Ece’dir. Elli kapılı, kırk pencereli, çatısı otuz kirişli bir evi vardır. Öküzleri tarla sürmede kullanan kişidir. Köten (saban) sürmeyi bulan kişi de odur. Kımızı bulan da odur. Kımız içme töreni ona aittir.
Bazen göklerden mi indiği yerden mi çıktığı belli olmayan kişi olarak betimlenir. Bazen de gökten düştüğü söylenir. Ateşi elde etmiştir. Ve kendisi yurdundan kovar, bu durum kovulma motifiyle de bağlantılıdır. İslam, Hırtistiyanlık ve Museviliğin etkisiyle çamurdan yaratıldığı inancı yerleşmiştir. Karısıyla birlikte adları Ecey (Ece) ve Elley (Ele) şeklinde de geçer.
Törüngey Türk mitolojisinde Âdem peygamberi karşılar. Törüngey’in bir de eşi olan Eje ya da günümüz Türkçesi ile Ece dir. Yasak meyvadan yemişler ve Göktanrı (Kök Tengri) onları evinden kovmuştur ve ona ceza olarak çocuklarından sorumlu olmayı vermiştir.
Türk ve Türkân
Ömer Seyfettin Altun Destan adlı şiirinde Âdem ve Hava’yı yâni Eley ve Ecey’i (belki de Törüngey adının “Türk” sözcüğü ile olan bağlantısından etkilenerek) Türk ve Türkân olarak simgelemiştir.
Ey dokuzlar ve ey beşler, siz sevinçten coştunuz;
Türk ve Türkân geliyordu, hep görmeye koştunuz!..
Ziya Gökalp de benzer bir biçimde aynı tâbirleri şiirlerinde kullanmıştır: “Türk’üm, adım Türkân’dır”. Alankova ile ilgili metinleri ve diğer soyağaçlarını Türk ve Türkân’ın yaratılışlarıyla ilgili menkîbeler için kaynak olarak kullanır.
Sogotoh Han
Sahaların (Yakutların) atasıdır. Sokotoh (Soğotoğ) Han olarak da söylenir. Bazen yeryüzündeki ilk insan olarak da anılır. Kimi yönleri Oğuz Han ile benzerlikler taşır. Sogotoh’un karısının adı Tunalıkan, kayınbabasının adı Omogoy Han’dır.
Sözcük; tek, yalnız, yalın, saf, beyaz anlamlarına gelir. Yakutçada Soho kil demektir.
