Şinto Destanı

Asena Şubat 25, 2023

0 1.732 6 dakika okuma süresi

Şinto Destanının Konusu Nedir?

Japon halkına özgü olan destanlar ele alındığı zaman karşımıza çıkacak olan ilk destan şüphesiz Şinto Destanıdır. Şinto Destanı bazı kişiler tarafından Şintoizm olarak de ele alınmaktadır.

Şintoizm eskide zamanlarda Japon halkının inanmış olduğu resmi bir dindi. Dinler tarihini iyi bilen kişiler tarafından yapılan araştırmalar sonucunda bu dinin dünyanın en eski dinlerinden birisi olduğu ortaya çıkmıştır.

Şinto Destanı veya Şintoizm doğa olaylarını kutsal olarak kabul eder be bu durum kami tapını olarak ele alınır. İlgili inanışta rüzgar, yağmur, ağaç, dağ, ırmak bereket olarak değerlendirilir ve bu değerler kutsal olarak kabul edilir. Bu değerlerin kutsal ruhlar olarak da ele alındıkları bilinmektedir.

Şinto Destanı tanrının yolunun hikayesi anlamına gelmektedir. Şinto kelime olarak tanrılar ve ruhlar olarak tercüme edilir. To ise yol anlamına gelmektedir. Buradan yola çıkacak olursak Şinto kelimesini tanrının yolu olarak tercüme edebiliriz.

2. dünya savaşının ardından Şintoizm neredeyse tamamen etkisini kaybetmiştir. Şinto Destanının konusu olarak doğal değerlerin bu denli çabuk kaybolmasındaki temel sebep savaştan büyük bir yara alınmasıdır. Savaş sonrasında ilgili din resmi din olmaktan çıktı ve daha pozitif bir din olan Budizm kabul edildi. Günümüzde Şintoizm dininin neredeyse tamamen yok olduğu, yeni nesle bu din hakkında hiçbir bilgi verilmediği bilinmektedir.

Önce sözlü gelenekte oluşur. Uzun bir süreçte kuşaktan kuşağa ağızdan ağıza aktarılırken değişir gelişir. Bu arada adı bilinmeyen birçok sanatçının ortak katkısı ve çabası eklenir.

İçindekiler

Japonya’nın kuruluşu

Şinto’nun temel hikayeleri

Bu metinler, Japonya’nın ve halkının kuruluşunun geleneksel öyküsünü ortaya koyuyor ve tanrılar ile Japonya halkı arasındaki çok yakın ilişkiyi gösteriyor. Hikayeler aynı zamanda insanlarla kami arasında birçok paralellik olduğunu da gösteriyor.

Japonya’nın kuruluşu

Hikâyenin bu bölümünde şu noktalara değiniliyor:

Japonya yaratılan ilk kara parçasıydı
Cinsel birleşme kutsal bir yaratıcı süreçtir
Bazı ritüeller düzgün bir şekilde takip edilmezse kötü şeyler olabilir
Doğanın düzeni bozulursa kötü şeyler olabilir
Kadın erkeğe itaat etmelidir
Kami insanlarla aynı süreçle yaratılmıştır
Kusurlu çocuklar terk edilebilir

İzanami ve İzanagi, Kobayashi Eitaku c.1885 ©

Başlangıçta, evren önceden var olan kaostan yaratıldığında, bir dizi kami (bu bağlamda ‘tanrılar’) kendiliğinden ortaya çıktı. İlişkileri bir erkek ve kız kardeşin doğmasına neden oldu; İzanagi ve İzanami. İzanagi ‘davet eden’, İzanami ise ‘davet eden’ anlamına geliyor.

İzanagi ve İzanami mücevherlerle süslü bir mızrağı okyanusa sapladılar ve mızrağın suya değdiği yerde ilk kara oluştu. Burası Japonya’nın merkezi adasıydı.

İzanagi ve İzanami evlendiler ve cinsel ilişkiyi keşfettiler.

İlk çocukları Hiruko sakat doğdu ve daha sonra ailesi tarafından terk edildi; Efsaneye göre deformasyonun nedeni, cinsel ritüelde İzanami’nin ilk konuşmasıydı.

Çift birkaç kez daha cinsel ilişkiye girdi ve diğer çocukları arasında Japonya’nın diğer adaları ve bazı kamiler de vardı.

Ölüler ülkesi

Hikâyenin bundan sonraki bölümünde şu noktalara değiniliyor:

Kami ölümsüz değildir; yaralanmaya karşı savunmasızdırlar ve ölebilirler
Kami öldüğünde tıpkı insanlar gibi çürürler
Kami’nin duyguları vardır; onlar da insanlar gibi acı çekiyorlar
Ölüm toplumun uyumunu bozan kötü bir şeydir
Ölüm ve çürüme, kirliliğin en güçlü biçimleridir
Ölüler diyarında yaşayan ruhlar kötü niyetli ve yalnızdırlar ve insanları yaşayanlar diyarından sürüklemeye çalışırlar.
İnsanoğlu ölümle ilgili her şeyden uzak durmalı
Kami’nin, İzanagi’nin vaadine dayanarak, yaşayanların dünyasında doğumu ve yaşamı desteklemek gibi bir görevi vardır (bu efsane söz konusu olduğunda bu, yalnızca Japonya anlamına gelir).
Erkek kadına boyun eğdirebilir
Hayat ölümden daha güçlüdür

Ateş kamisinin doğuşu sırasında İzanami fena halde yanmış ve ölmüştür. Bu dünyadaki ilk ölüm. İzanagi üzüntüden öfkelendi ve karısının ölümünden sorumlu tuttuğu çocuğun kafasını kesti. Diğer kami idamın kanından doğmuştur.

İzanagi kederliydi ve onu aramak için yeraltı dünyasına, ölüler diyarına, Yomi’ye gitti.

İzanami onu bulduğunda ölülerin meyvesini yemişti ve sonsuza kadar Yomi’de kalmaya mahkum olabilirdi. İzanami, İzanagi’ye ona bakmayacağına, yaşayanlar diyarına dönmesine izin verip vermeyeceklerini görmek için yeraltı dünyasının yöneticilerine danışması için ona zaman tanıyacağına dair söz verdirdi.

Bir süre sonra İzanagi sözünü tutmadı ve onu aramaya çıktı. Onu bulduğunda vücudunun çürümüş olduğunu ve kurtçuklarla dolu olduğunu gördü.

İzanagi dehşete kapıldı ve yaşayanlar ülkesine dönmeye çalıştı, ancak karısı/kız kardeşi, çürümüş bir halde görülmekten öfkeli ve utanarak, onu yeraltı dünyasında sonsuza kadar kendisiyle birlikte yaşamaya zorlayabilmek için onu takip etti.

İzanagi kaçtı ve İzanami’nin onu takip edememesi için Yomi’nin girişini bir kayayla kapatarak yaşayanlarla ölülerin dünyaları arasında kalıcı bir bariyer oluşturdu.

İzanami çok sinirlendi ve o andan itibaren her gün 1000 kişiyi öldüreceğini söyledi.

İzanagi ise her gün 1500 yeni doğan bebek yaratacağını söyleyerek yanıt verdi.

Arınmanın gücü

Hikâyenin bu bölümünde şunu öğreniyoruz:

Kami çok güçlü değil; kirlilik onları da etkileyebilir
Kirlilik, saf olmayan kişiye kötü şans getirir
Kirlilik arıtmayla giderilebilir
Su ve tuz güçlü saflaştırma ajanlarıdır
Arıtma aynı zamanda son derece yaratıcı bir süreçtir

Yomi’den kaçtıktan sonra İzanagi, ölümle teması sonucu kirlendi ve bunun sonucunda talihsizlik yaşadı.

Ölümün kirliliğinden arınmak için okyanusta iyice yıkandı. Bu, harae arınma ritüelinin ilk örneğiydi .

Arınma ritüeli sırasında Amaterasu (Güneş Tanrıçası) ve kardeşi Susanoo (rüzgar ve fırtınaların kamisi) dahil olmak üzere bir dizi yeni kami yaratıldı.

Amaterasu ve Susanoo

Amaterasu ikna edilerek mağaradan çıkarılır ©

Hikayenin bu bölümünde öğrendiğimiz bazı şeyler Şinto ritüelleri ve festivallerinin içeriğini açıklıyor:

Kami çok güçlü değil – Amaterasu diğerleri tarafından mağaradan çıkarılamaz, ancak sonunda ortaya çıktığında onu yakalamalarını engelleyemez.
Kami kötü davranmak, somurtmak, merak etmek ve gülmek gibi insani özelliklere sahiptir
kami müstehcen eğlencenin tadını çıkar
Kami’yi memnun etmenin yollarından biri onları eğlendirmektir
Kami’yi eğlendirmede kabalığın bir yeri vardır
kami eğlencesinde dansın yeri vardır

İzanagi, Amaterasu’ya ülkeyi yönetme yetkisini verdi. Susanoo hayal kırıklığına uğradı ve öfkelendi. Öfke nöbetleri onu o kadar kötü davranmaya yöneltti ki cennetten kovuldu.

(Önemli ve güçlü bir kami olmayı sürdüren Susanoo için işler felaketle bitmiyor. Her ne kadar korkutucu bir yıkım gücüne sahip olsa da, felaketi önleme gücüne sahip olduğu için birçok türbede kendisine tapınılıyor.)

Amaterasu, Susanoo’nun davranışına üzüldü ve somurtarak kendini bir mağaraya sakladı. Güneşin yokluğu dünyaya karanlık getirdi.

Diğer kami mağaranın dışında toplandı ve Amaterasu’dan dışarı çıkmasını istedi. Hâlâ somurtarak reddetti.

Kami, mağaranın dışında bir dişi kaminin seksi bir dans yaptığı ve herkesi güldüren bir parti verdi.

Amaterasu bu neşenin ne olduğunu görmek için mağaradan çıktı. Diğer kami onu yakaladı ve evrendeki uygun yerini almaya ikna etti.

İmparatorluk ailesi

Hikayenin bu kısmı Japonya İmparatorlarının ilahi atalarını ortaya koyuyor.

İlginç bir şekilde, aynı zamanda mitin önceki bölümleriyle çelişen ve Japon yaşamında cinsiyet rollerinin belirlenmesinde pek rol oynamamış gibi görünen kadının gücünü de kabul ediyor.

Amaterasu’nun çocukları ve torunları vardı. Diğer kıdemli kamilerle istişarede bulunarak Japonya’nın sonsuza kadar bir İmparatorluk ailesi tarafından yönetilmesi gerektiğine karar verdi

Japonya’yı yönetmesi için gökten Ninigi adında bir torunu gönderdi. Yanına bir ayna (Amaterasu’nun sembolü) ve bir kılıç aldı. Torunu Jimmu Tenno, günümüze kadar tüm İmparatorların soyundan geldiği Japonya’nın ilk İmparatoru olarak kabul edilir.

Efsane siyaseti

Bu hikayelerin açık bir siyasi sonucu var. Tanrıların soyundan gelen ve tanrılar tarafından Japonya’yı yönetme yetkisi verilen güçlü Yamamoto klanını kurarlar.

Rakip Izumo klanı Susanoo’nun soyundan geliyor ve bu nedenle onların ikincil bir role sahip olmaları ilahi planın bir parçası olarak görülebilir.

Japonların gevşek bir şekilde Güneş Tanrıçası’nın soyundan geldiği efsanesi, Japon bayrağındaki güneş sembolüyle gösterilmektedir.

Günün birinde bir ozan toplumsallaşan bu edebiyat ürününe kendi üslubuyla yeniden biçim verir. O ürüne kendi kişiliğini katar. Böylece ürün toplumsal yaratıdan bireysel yaratıya dönüşür Destanların çoğu şiir biçiminde olmakla birlikte şiir-düzyazı türlerinde olanlar da vardır.Dünya edebiyatındaki doğal destanlar şunlardır:Şinto: Japon Edebiyatı Mahabbarata Ramayana : Hint Edebiyatı Şehname: Iran Edebiyatı Firdevsi’nin Kalavela: Fin edebiyatı Lönnrot’unİlyada ve Odisseia Destanı: Eski Yunan edebiyatı Homeros‘un Nibefungen: Alman Edebiyatı Beovvulf: İngiliz Edebiyatıİgor: Rus Edebiyatı La Cid: İspanyol Edebiyatı Chansen de Röland: Fransız Edebiyatı Tüm dünya edebiyatlarında olduğu gibi Türk Edebiyatında da ilk örnekler destanlardır.

Türk edebiyatı geleneği içinde “destan” terimi birden fazla nazım biçimleri ve türü için kullanılmış ve kullanılmaktadır Eski Türk Edebiyatı nazım şekillerinden mesnevilerin bir bölümü ve manzum hikayeler Anonim edebiyatta ve Aşık edebiyatında koşma veya mani dörtlükleri ile yazılan veya söylenen ferdî sosyal tarihi acıklı veya gülünç olayları tahkiye tekniği ile çeşitli üslûplarla aktaran nazım türüne ve bu yazıda ele alınan kâinatın insanlığın milletlerin yaradılışını gelişimini hayatta kalma mücadelelerini ve çeşitli olay ve nesnelerle ilgili sebep açıklayan ve Batı Edebiyatında “epope” terimiyle anılan eserlerin tamamı da Türk edebiyatı geleneği içinde “destan” adı ile kullanılmaktadır.

Bütün dünya edebiyatlarının başlangıç eserleri olan destanlar çeşitli konularda yaradılış hikâyeleri yanında milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış bir kahramanın veya tarih olayının millet muhayyilesinde ortak sembol ve ifadelerle zenginleştirilmiş uzun manzum öyküleridir. Aslında Destanlar bütün bir milletin ortak mücadelesini ortak değerler kurallar anlamlar bütünlüğü içinde yorumladığı ve yaşatıldığı toplumun geçmişini ve geleceğini temsil ettiği için dünya edebiyatının en milliyetçi eserleri olarak kabul edilirler Destanlar her zaman tarihî gerçekleri doğru biçimde nakletmezler. Destanlarda tarihi olay ve kahramanlar milletin ortak bilinçaltının vicdanının istek beklenti doğruları ve değerleri ile idealleştirilir.

Eski hatıralarla birleştirilerek tarihî gerçekmiş gibi anlatılırlar. Her milletin millî kimlik ve nitelikleri ortak dünya görüşü hatıra ve beklentileri yanında kusurları ve yanlışları da destanlarına yansır. Cihangirlik tutkusu kuvvet binicilik ve savaşçılık yanında verdiği sözde durma acizlere ve mağluplara hoşgörü ile yaklaşma yardımcı olma Türk destanlarında dile getirilen ortak değer ve kabullerdir. Türk destanları kâinatın insanın kadının ve erkeğin yaradılışı Türk milletinin doğuşu çeşitli Türk devletlerinin kuruluş gelişme çöküşleri zafer ve yenilgileri gibi konularla beraber pek çok sebep açıklayıcı efsaneyi de içinde barındırır.

İlk örneklerinin manzum olduğu kabul edilen Türk destanlarından Kırgız Türkleri arasında yaşayan Manas destanı dışında tamamıyla günümüze gelebilen örnek bulunmamaktadır. Diğer Türk destanları çeşitli kaynaklarda özet epizot (anı) hatıra kısaltılmış seçme metinler halinde bulunmaktadır.Türk tarihine ana hatlarıyla bakıldığında Türk hayatı fetihlerle başlamış ve yeni toprakları yurt edinerek gelişmiştir ilk anayurt olan Orta Asya hiç bir zaman terk edilmemiştir.

Türk halkları ilk anavatan olan Orta Asya’dan itibaren dünya coğrafyası üzerinde geniş alana yayılmış ve bugün yedi Türk cumhuriyetinde pek çok özerk toplulukta ve çeşitli ülkelerin idaresinde azınlık halinde yaşamaktadır.Türk kültürü de tarih ve coğrafyadaki çok boyutluluğa paralel olarak çeşitlenmiş farklı seviye ve birikimlerle zenginleşerek ve farklılaşarak ancak ilk kaynaktan gelen ortaklıklarını sürdürerek günümüze ulaşmıştır.

Bu sebeple Türk destanları da tarihî ve coğrafî çok boyutluluğun getirdiği dil ve kültür dairelerine bağlı olarak çeşitlenmiştir.