Kazak Han – Türk, Kazak ve Altay mitolojisinde söylencesel Hakan.
Kazakların Atası olarak kabul edilir. Alaş Han’ın oğludur. Üç oğlu vardır:
- Bakarıs: Neslinden gelenler Uluğ Cüz’ü oluştururlar. (‘Sol Kazakları’ veya ‘Büyük Otağ’.)
- Akarıs: Soyundan gelenler Orta Cüz’ü oluştururlar. (‘Orta Kazakları’ veya ‘Orta Otağ’.)
- Yanarıs: Soyu Küçük Cüz adıyla anılmıştır. (‘Sağ Kazakları’ veya ‘Küçük Otağ’.)
Ulu Cüz onbir, Orta Cüz altı, Küçük Cüz üç kabîleden (boydan) meydana gelir. Kazakların tabi oldukları cüzlerini öğrenme, takip etme ve karşısındaki kişiye sorma geleneği günümüzde dâhi devam etmektedir.
Kazak cüzlerin nasıl oluştuğu hakkında birçok rivâyet vardır. Bunlardan en fazla bilineni, yüzlerce yıl evvel otuz iki kabîleye hâkim olan Arıstan Han ve oğlu Alaş ile ilgilidir. Arıstan Han, oğlu Alaş’a ilk yıl Üysün idaresinde yüz kişi, ikinci yıl Bolat idaresinde yüz kişi ve üçüncü yıl da Aşlın idaresinde yüz kişi verir.
Bu üç yüz kişiyle dolaşan Alaş, çevresindeki halkları emri altına alır. Kazaklar arasında söylenen ‘‘Atamız Alaş, adımız Kazak, üç cüz nesliyiz’’ şeklinde bir tabir vardır.
Etimoloji
(Kaz) kökünden türemiştir. Kahraman, başıboş, özgür, sert anlamlarına gelir. Kaz kökü konup göçmek içeriğine sahiptir. Atlı asker anlamında da kullanılır.
