Bulca Han Kimdir; Türk ve Moğol mitolojisine göre, Türklerin ve Moğolların ilk ve tek ortak atası olarak kabul edilir.
Abulca (Amulca) Han veya Olca Han olarak da bilinir. İslâmiyet’in ve Arapçanın da etkisiyle Ebülce Han şeklinde de söylenmiştir. Atası Türk Han, oğulları ise Tatar Han, Moğol Han’dır.
Bulca Han’ın Mitolojideki Yeri ve Önemi
Tüm Türkler onun soyundan türemiştir. Tüm Türk boyları onun çocuklarının neslinden gelmektedir. Nuh Peygamberin oğlu olarak kabul edilir. Hastalandığında kurt sütü içerek iyileşmiştir. İki oğlu vardır; Mugal Han ve Tatar Han. Mugal Han, Moğolların ve Tatar Han ise Türklerin atasıdır. Daha sonra Moğollar sekiz soydan, Türkler ise dokuz soydan çoğalırlar. Moğol’un soyunu Oğuz Han’la sürdürenler varsa da pek mantıklı görünmemektedir. Tatar Han üzerinden soyu şu şekilde sürer (Bulca Han’dan başlayarak):
- Bulca Han,
- Tatar Han,
- Buka Han,
- Alınca Han,
- Atlı Han,
- Atsız Han,
- Ordu Han,
- Baydu Han,
- Sevinç Han.
Mugal Han
Mugal Han – Bulca Han’ın oğludur. Moğolların atasıdır. Moğol (Mungal, Mongol) Han olarak da bilinr. Oğuz Han’ın amcası ve kaynatası olarak anlatılır. Sıkıntı verici, iç karatıcı bir bölgede yaşadıkları için bu adı aldıkları söylenir. Sözcük; sıkıntı vermek anlamlarını içerir. Moğolca Munu/Mung (Türkçe Bunu/Bung) fiilleri aklını yitirmek mânâsı taşır. Moğolca Munah (Türkçe Bunak) sözcükleri sersemlik belirtir ve yaşlılık nedeniyle aklını yitirmiş olan kişileri ifâde eder. Evenk dilinde Mongnon şeklinde aynı anlama gelen bir sözcük vardır. Tatar’ın kardeşidir.
Tatar Han
Tatar Han – Bulca Han’ın oğludur. Türklerin atasıdır. Sözcük; at sürmek, hızlı gitmek anlamlarını içerisinde barındırır. Tatar sözcüğü aynı zamanda posta sürücüsü demektir. Mugal’ın kardeşidir.
Buka Han
Buka Han – Türklerin Atası olan Tatar Han’ın oğludur. Sözcük, Buka/Büke/Böke isimleriyle bağlantılıdır. Kahraman demektir. Buga sözcüğü bazı Türk lehçelerinde Boğa, Moğolcada ise Geyik anlamına gelir. Eski Moğolca ve Tunguzca Buk, endişe, kaygı gibi anlamlar taşır. Maçu dilinde boğa manası taşır.
Alınca Han
Alınca Han – Türklerin atası olan kağan. Alınça (Aluncak) Han olarak da bilinir. Bulca Han’ın soyundan gelir. Türk boyları onun çocuklarının soyundan türemiştir. Sözcük; alınan (kendisinden soy alınan) ve ayrıca önyüz, bir şeyin ön tarafı demektir. Moğolcada Elünce sözcüğü Ced (Atalar) demektir.
Bulunç Ne Demek?
Türk halk inancında ve halk kültüründe yaklaşık olarak vicdan kavramını karşılayan bir sözcüktür. Fakat mitolojik bir kavram olarak aynı zamanda ruhlarla iletişime geçmeyi de içerdiği için vicdandan daha farklı bir içeriğe sahiptir.
Tanım ve Anlam
Kişiyi davranışlarını incelemeye zorlayan, kendi ahlak anlayışını sorgulamasını ve kendini yargılamasını sağlayan içsel güçtür.
İnsanın kendisinde doğuştan var olan, daha sonra da eğitim toplumsal yaşam ile biçimlendirilen içsel algı süreçleriyle doğruyu ve yanlışı bulabileceği anlamı taşır. Bazen içsel bir mahkeme olarak da algılanır. Tüm kültürlerde vicdana, insanın Yaratıcıya açılan kapısı olarak bakılır. Bu anlayışa göre, doğru olanı bulmak için aslında başka bir şeye ihtiyaç yoktur.
İnsan tek başınayken bile vicdan sayesinde kötülükten kaçınabilir. Yeterki onun sesini dinlesin. Türk mitolojik anlayışında Bulunç bir ses gibi insana “eyitir/ayıtır” (konuşur). Bu nedenle “Duyunç” adı da verilir. Bu duyma (işitme) iyicil ruhlarla iletişimin bir sonucu olduğunun düşünülmesiyle de bağlantılıdır. Bu anlamda Duyunç (vicdan) ve Ötüğ (dua) aslında iki yönlü bir işleyişe sahiptir.
Duyunç içten gelen sesi dinlemek, Ötüğ ise Tanrıya yakarmaktır. Bazı yörelerde vicdan için Uyat/Oyat tabiri de kullanılır. Pek çok din ve inanç sisteminde vicdana büyük önem verilmesi onun Tanrısal iletişime veya kâinata açılan bir unsur olarak algılanması nedeniyledir.
Etimoloji
- Bulca: (Bul) kökü. Bulan, bulunan, bulucu demektir. Ganimet anlamına da gelir.
- Olca: (Ol) kökü. Olan, varolan demektir. Ganimet anlamına gelir.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDF
Dipnotlar
1. ^ Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Cilt-1, Sayfa 148)
