Psikobiyotik Nedir? Psikobiyotik Takviyeler ve Psikobiyotik Özellikteki Besinler Ruh Sağlığını Nasıl Etkiliyor?
Probiyotikler, insan sağlığına etkileri nedeniyle son zamanların popüler araştırma konularından biri haline gelmiştir. Probiyotikler, yeterli miktarlarda alındığında konakçının sağlığına fayda sağlayan canlı mikroorganizmalar olarak tanımlanabilir. Probiyotik özellikteki besinlere örnek olarak çeşitli bakteri ve maya türlerini içeren peynir, kefir, yoğurt, sirke, turşu gibi besinler verilebilir.
Probiyotik özellik gösteren bazı türlerin tüm Bağırsak-Beyin Aksını etkileyerek fiziksel sağlık ve ruh sağlığı üzerinde olumlu etkileri olabileceği düşünülmektedir. Bu yazımızda, psikobiyotiklerden ve psikobiyotik özellikteki besinlerin sağlığa etkilerinden bahsedeceğiz.
Psikobiyotik Nedir?
Psikobiyotikler, belirli bir miktarda alındığında kommensal bağırsak bakterileri ile etkileşime girerek konakçıya zihinsel sağlık yararları sağlayan probiyotiklerdir. “Psikobiyotik” terimi probiyotiklerin davranış ve bilişsel performans üzerindeki olumlu etkilerini vurgulamak için öne sürülmüştür. Probiyotik mikroorganizmaların bir sınıfı olan psikobiyotikler, ruh sağlığı üzerindeki etkilerini Mikrobiyota-Bağırsak-Beyin Aksı üzerinden gerçekleştirir.[1]
Bağırsak mikrobiyotasının potansiyel psikobiyotik etki gösterdiği diğer olası mekanizmalar arasında Hipotalamus Hipofiz Adrenal (HPA) ekseni, GABA, dopamin, serotonin, asetilkolin gibi nörotransmiterler ve nörohormonların salınımı, immün yanıtların ve inflamasyonun düzenlenmesi yer almaktadır.[2]
Psikobiyotikler ve Mikrobiyota-Bağırsak-Beyin Aksı İlişkisi
Bağırsak mikrobiyotası ve merkezi sinir sistemi arasında çift yönlü bir etkileşim vardır. Bu etkileşim nöral, hormonel ve bağışıklıksal mekanizmaları birbirine bağlar. Mikrobiyota-bağırsak-beyin aksını etkileyen birçok faktör mevcuttur. Bunların bazıları beslenme biçimimiz, stres dolayısıyla kortizol üretiminin artması, yaşlanma gibi faktörlerdir. Bu etkenler, mikrobiyota kompozisyonunu şekillendirerek zihinsel hastalıkların başlangıcı ve gelişiminde etkili olabilir.[3]
Mikrobiyota ve beyin; kısa zincirli yağ asitleri, dallı zincirli amino asitler ve peptidoglikanlar gibi mikrobiyal metabolitleri içeren bağışıklık sistemi, triptofan metabolizması, vagus siniri ve enterik sinir sistemi gibi çeşitli yollarla birbirleriyle iletişim halindedir.[4] Ancak bu çift yönlü iletişimin gerçekleştirdiği moleküler mekanizmaların anlaşılması için çalışmalar halen devam etmektedir.
Psikobiyotikler ve Ruh Sağlığı
Araştırmalar, psikobiyotik tüketiminin psikotrop ilaçların aksine istenmeyen etkiler göstermeksizin ruh sağlığını korumak veya eski haline getirmek için uygun bir seçenek olarak kabul edilebileceğini düşündürmektedir.[2] Probiyotiklerin etkisinin değerlendirildiği 12 çalışmadan 6’sı probiyotiklerin depresyonu azaltabileceğini, 2’si de anksiyete düzeyini azaltabileceğini göstermiştir.[5]
Psikobiyotik mikroorganizmalar içerdiği bilinen besinlerin ruh sağlığı üzerine etkileri de değerlendirilmiştir. Örneğin, fermente besinler açısından zengin bir diyet yaklaşımının bilişsel performansı yönetmek ve ömür boyu hafıza kaybını önlemek için kullanılabilecek yeni bir beslenme yaklaşımı olabileceği gösterilmiştir.[6]
Psikobiyotik kullanımının Parkinson hastalarının gastrointestinal fonksiyonlarını, Otizm Spektrum Bozukluğu semptomlarını ve Alzheimer hastalarının bilişsel fonksiyonlarını olumlu etkileyebileceği düşünülmektedir. Ancak, psikobiyotiklerin zihinsel ve nörolojik durumlar üzerindeki etkilerine dair kanıtlar sınırlıdır.[7]
Bununla birlikte elde edilen verilerde tüm probiyotik, prebiyotik ya da süt ürünleri bakımından zengin diyetlerin merkezi sinir sistemini etkileyerek psikobiyotik özellik göstermediği görülmüştür. Bu bağlamda probiyotiklerin bileşimi, alınan psikobiyotik miktarı ve uygulama süresi beklenen etki açısından önemli faktörlerdir.[8]
Sonuç
Probiyotikler, yalnızca gastrointestinal fonksiyonları düzenlemede değil aynı zamanda ruh sağlığını desteklemede de önemli rol oynar. Psikobiyotikleri içeren bir diyet müdahalesi veya psikobiyotik takviyeler bilişsel performans ve ruh sağlığını olumlu yönde etkileyebilir. Ancak psikobiyotiklerin olumlu etkilerini kanıtlamak için insanlar üzerinde yapılmış daha fazla uzun vadeli klinik çalışmaya gereksinim vardır.
