Erken Dönem Yerleşim
Rapa Nui’nin (Paskalya Adası’nın Polinezya dilindeki adı; İspanyolca adı Isla de Pascua’dır.) ilk insan sakinlerinin organize bir göçmen grubuyla geldiklerine inanılmaktadır. Arkeoloji, gelişlerini M.S. 700-800 yılları arasına tarihlendirirken, dilbilimciler 400 yılı civarında olduğunu tahmin etmektedir. Geleneklere göre Rapa Nui’nin ilk kralı, gemisi adanın kayalık sahilindeki birkaç kumsaldan biri olan Anakena’ya inmeden önce binlerce mil yol kat eden Polinezya alt grubundan muhtemelen Marquesa Adaları’ndan bir hükümdar olan Hoto-Matua’dır.
Moai kültürünün çöküşünden sonra Paskalya Adası’nda yeni bir kuşa tapınma kültü gelişmiştir. Bu kültün merkezi, Rano Kao yanardağının kraterinin kenarında inşa edilen Orongo adlı törensel bir köydü. Rapa Nui’nin ilk yerleşimcileri ve onların soyundan gelenler tarafından geliştirilen zengin kültürün en büyük kanıtı, adanın çeşitli yerlerinde bulunan yaklaşık 900 dev taş heykelin varlığıdır. Ortalama 4 metre yüksekliğinde ve 13 ton ağırlığında olan ve Moai olarak bilinen bu devasa taş büstler tüften (konsolide volkanik külden oluşan hafif, gözenekli kaya) oyulmuş ve Ahus adı verilen törensel taş platformların üzerine yerleştirilmiştir. Bu heykellerin neden bu kadar çok sayıda ve bu ölçekte inşa edildiği ya da adanın etrafında nasıl taşındığı hala tam olarak bilinmemektedir.
Ada Kültürünün Evreleri
Paskalya Adası’nda yapılan arkeolojik kazılar üç farklı kültürel evreyi ortaya çıkarmıştır: erken dönem (M.S. 700-850), orta dönem (1050-1680) ve geç dönem (1680 sonrası). Erken ve orta dönemler arasında, kanıtlar birçok erken heykelin kasıtlı olarak tahrip edildiğini ve adanın en ünlü olduğu daha büyük ve daha ağır moai olarak yeniden inşa edildiğini göstermiştir. Orta dönemde ahularda mezar odaları da bulunuyordu ve moai’ler tarafından tasvir edilen imgelerin ölümden sonra tanrılaştırılan önemli figürleri temsil ettiği düşünülmektedir. Orta döneme ait bulunan en büyük heykel yaklaşık 32 metre boyunda ve yaklaşık 82 ton (74.500 kilogram) ağırlığında tek bir bloktan oluşmaktadır.
Ada uygarlığının geç dönemi iç savaşlar ve genel yıkımla karakterize olmuş; daha fazla heykel devrilmiş ve bu döneme ait çok sayıda mataa veya obsidyen mızrak ucu bulunmuştur. Ada geleneklerine göre, 1680 yılı civarında, uzun yıllar barış içinde bir arada yaşadıktan sonra, adanın iki ana grubundan biri olan Kısa Kulaklar, Uzun Kulaklara karşı isyan etmiş ve adanın uzak kuzeydoğu kıyısındaki Poike’de eski bir hendek boyunca inşa edilen bir ateşte birçoğunu yakarak öldürmüştür.
Paskalya Adası’ndaki yabancılar
Paskalya Adası’nın bilinen ilk Avrupalı ziyaretçisi 1722 yılında adaya gelen Hollandalı kaşif Jacob Roggeveen’dir. Hollandalılar adaya vardıkları günün anısına Paaseiland (Paskalya Adası) adını vermişlerdir. 1770 yılında Peru’nun İspanyol genel valisi adaya bir keşif gezisi gönderdi, kaşifler karada dört gün geçirdiler ve yaklaşık 3.000 kişilik bir yerli nüfusu olduğunu tahmin ettiler. Sadece dört yıl sonra İngiliz denizci Sir James Cook adaya vardığında Paskalya Adası’nın nüfusunun bir iç savaş nedeniyle yok olduğunu, sadece 600 ila 700 erkek ve 30’dan az kadının kaldığını gördü.
Fransız denizci Jean-Francois de Galaup, comte de La Perouse, 1786’da adaya vardığında 2.000 kişi bulmuştur. 1862’de Peru’dan gelen büyük bir köle baskını ve ardından çiçek hastalığı salgınları, nüfusu 1877’ye kadar sadece 111 kişiye düşürdü. O zamana kadar Katolik misyonerler Paskalya Adası’na yerleşmiş ve halkı Hıristiyanlığa döndürmeye başlamıştı, bu süreç 19. yüzyılın sonlarında tamamlandı. 1888 yılında Şili, Paskalya Adası’nı ilhak ederek arazinin büyük bir kısmını koyun yetiştiriciliği için kullandı. Şili hükümeti 1965 yılında Paskalya Adası için sivil bir vali atadı ve ada sakinleri tam Şili vatandaşı oldu.
Paskalya Adası Bugün
Paskalya Adası, 22 km uzunluğunda ve 11 km genişliğinde izole bir üçgen olup bir dizi volkanik patlamayla oluşmuştur. Ada, engebeli arazisinin yanı sıra volkanik kaya dağlarının derinliklerine uzanan koridorlara sahip çok sayıda yeraltı mağarası içermektedir. Adanın en büyük yanardağı Rano Kao olarak bilinir ve en yüksek noktası deniz seviyesinden 507 metre yüksekliğe ulaşan Terevaka Dağı’dır. Subtropikal bir iklime (güneşli ve kuru) ve ılıman bir havaya sahiptir.
Paskalya Adası’nın doğal bir limanı yoktur, ancak gemiler batı kıyısındaki Hanga Roa açıklarında demirleyebilir, burası yaklaşık 3.300 kişilik nüfusuyla adanın en büyük köyüdür. 1995 yılında UNESCO Paskalya Adası’nı bir Dünya Mirası alanı olarak adlandırmıştır. Şu anda çoğunlukla Polinezya kökenli ve Uzun Kulaklar ile Kısa Kulakların torunlarından oluşan karma bir nüfusa ev sahipliği yapmaktadır. Genel olarak İspanyolca konuşulmaktadır ve ada büyük ölçüde turizme dayalı bir ekonomi geliştirmiştir.
