Yama (Budizm)
Budizm’in en önemli kavramlarından biri olan “yama”, kelime anlamıyla “dikkat” veya “uyanıklık” anlamına gelir. Budist öğretilere göre, yama ruhsal bir disiplindir ve içsel olarak kendini gözlemleyerek, davranışları kontrol altına alarak, zihni ve bedeni uyumlu hale getirerek kişinin kendisini geliştirmesi için gereklidir.
Yama, Doğu Asya ve Budist mitolojisinde ölüleri yargıladığı ve Narakas’a ve öbür dünya saṃsāra döngüsüne başkanlık ettiği söylenen bir dharmapaladır.
Hinduizm’deki Vedas tanrısı Yama’sına dayanmasına rağmen Budizmde Yama Hindu tanrısından farklı mitlere ve işlevlerle yaygınlaştı ve gelişti.
Ayrıca, Çin, Kore, Japonya, Tayvan, Vietnam, Bhutan, Moğolistan, Tayland, Nepal, Sri Lanka, Kamboçya, Myanmar ve Laos da dahil olmak üzere, Budizmin uygulandığı çoğu ülkede yaygınlaştı.
Yama, bir çeşit kişisel çaba ve irade gücüdür ve Budizm’in “sekiz aşamalı yol”unun bir parçasıdır. Bu yol, doğru düşünce, doğru niyet, doğru konuşma, doğru davranış, doğru yaşam, doğru çaba, doğru farkındalık ve doğru konsantrasyon olmak üzere sekiz adımdan oluşur. Yama, doğru davranışın bir parçasıdır ve diğer adımlarla birlikte bütünsel olarak uygulanır.
Yama, Budizm’in temel öğretilerinden biri olan “karma” kavramıyla da ilgilidir. Karma, bir kişinin düşünceleri, sözleri ve davranışlarından kaynaklanan sonuçların toplamıdır. Yama, doğru davranışları uygulayarak olumlu karma yaratmayı amaçlar ve olumsuz karma yaratmaktan kaçınır.
Budizm’de yama, kişinin kendisini ve çevresini anlaması, farkındalık geliştirmesi ve içsel dönüşüm yaşaması için de gereklidir. Yama, kişinin içsel dünyasını keşfetmesini sağlar ve bu sayede kişi kendisini daha iyi anlayarak, kendisine ve diğerlerine daha fazla saygı gösterir.
Yama, Budizm’in yanı sıra diğer doğu felsefelerinde de önemli bir yere sahiptir. Hinduizm, Jainizm ve yoga gibi diğer öğretilerde de yama, doğru davranışları uygulayarak ruhsal gelişim sağlamayı amaçlayan bir kavramdır.
Sonuç olarak, yama Budizm’in önemli kavramlarından biridir ve doğru davranışları uygulayarak olumlu karma yaratmayı amaçlar. Yama, kişinin kendisini keşfetmesini ve içsel dönüşüm yaşamasını sağlar. Budizm’in sekiz aşamalı yolunun bir parçası olan yama, diğer doğu felsefelerinde de benzer şekilde önemli bir yere sahiptir.
