Ada doğanı 36-42 cm uzunluğa ve 87-104 cm kanat açıklığına sahip bir yırtıcı kuştur. Uzun sivri kanatları, uzun kuyruğu ve ince yapısıyla büyük bir delice doğanını veya küçük, ince bir gökdoğanı andırır. İki renk formu vardır. Yetişkinlerinin koyu renkli formu tamamen isli kahverengidir ve kanat altı örtüleri siyahtır. Açık renk formu ise daha çok genç delice doğanı andırır, ancak alt kısımları soluk renkte olup kanat altı örtüleriyle daha açık tondaki uçuş tüyleri arasında kontrast gösterir. Genç bireyler büyük bir genç delice doğan gibidir, ancak açık renkteki alt kısımları daha koyu kanat uçları ve kanat kaplamalarıyla tezat oluşturur.
Evrimsel Tarih ve Taksonomi
Karakaralar ile doğanların sınıflandırıldığı Doğangiller (Falconidae) familyasında bulunmaktadırlar. Genellikle sivri kanat uçlara sahip ve çevik dalış manevraları bulunan küçük-orta boyutlu yırtıcı kuş türleridir. Bu familyanın atasal popülasyonları yaklaşık 30 milyon yıl öncesine kadar izlenebilmektedir.
Ekolojik Dağılım ve Habitat
Koloniler halinde kayalık adalardaki ya da falezlerdeki oyuklarda yaptıkları yuvalarda yaşamaktadırlar. Bu tür tamamen göçmendir ve Akdeniz’deki üreme alanlarını Ekim ve Kasım aylarında terk ederek kışı Madagaskar, Doğu Afrika ve Mascarene Adaları’nda geçirmektedirler. Kışın çoğunlukla Madagaskar’daki açık ormanlık alanlarda bulunurlar. Dönüş yolculuğu Nisan sonu ve Mayıs’ta başlar.
Popülasyon ve Koruma Statüsü
Türün üreme alanlarının %95’ten fazlasını kapsayan Avrupa’da tahmini popülasyon 14.200-14.500 çift olarak hesaplanmıştır. Bu da 28.400-28.900 olgun bireye denk gelir. Kuzey Afrika popülasyonu ise yaklaşık 2.000-2.200 çift veya 4.000-4.400 olgun birey olarak tahmin edilmektedir. Bu nedenle, tüm nüfus yaklaşık 32.400-33.300 olgun bireyden oluşmaktadır ve toplamda yaklaşık 48.600-50.000 bireye denk gelmektedir. Bu türün IUCN Kırmızı Liste statüsü “Düşük Riskli (LC)” olarak belirlenmiştir.[1]
Davranış ve Etoloji
Çoğu zaman sürüler halinde, özellikle alacakaranlıkta avlanırlar. Havada akrobatik hareketler yaparak büyük uçan böcekleri yakalarlar, bazen de diğer birçok yırtıcı kuş gibi havada asılı kalabilirler. Çevik ve hızlı dalış yetenekleri vardır. Genel olarak Falco cinsinin dalış yetenekleri muhteşemdir. Yazın sonuna doğru üremeye başlar, yavrularını sonbahar göçmeni ötücülerle besler.
Mogador Adası’nda yapılan bir araştırmada, ada doğanlarının canlı avları kayalık çatlaklara hapsettiği ve daha sonra tükettiği belirlenmiştir. Ada doğanı, erken sonbaharda üreyen nadir türlerden biri olup, bu dönemde bol miktarda göçmen kuşla yavrularını besler. Aynı zamanda üreme kolonileri oluşturan az sayıdaki doğan türünden biridir.
Diyet ve Metabolizma
Bu tür, uçuş sırasında pençelerinden gagasına uzattığı büyük böcekleri (örneğin yusufçukları) yemektedir. Ayrıca yakın zamanlarda, küçük kuşları yakalayarak tutsak ettiği ve uçuş tüylerini çıkarttığı, bazen günler sonra yavrularını bu kuşlarla beslediği gözlemlenmiştir. Bu, kuş türleri arasında eşsiz bir davranıştır.[4]
Türün bazen yarasaları da avladığı gözlenmiştir. Ada doğanları, göçmen kuşların Akdeniz adalarından geçtiği geç yaz döneminde üremeye başlar. Hızı ve akrobasi yetenekleriyle göç eden ötücüleri yakalar.
Etimoloji
İngilizce adını ve tür epitetini Sardinya’nın Kraliçesi veya Kadın Yargıcı (Juighissa) ve milli kahramanı Eleonora’dan almıştır. Falco cins adı, kuşun pençelerine atıfta bulunarak Latince “falx, falcis” kelimelerinden türetilmiştir, bu kelime “orak” anlamına gelmektedir.
Gözlem Bilgileri
22 Temmuz 2023 Tarihinde 3-4 bireylik küçük sürüler halinde avlanırlarken gözlemlendi. Fotoğraf çekerken ve gözlemlerken kullandığım ekipmanlar: Nikon D7100, Tamron 100-400mm VC USD, Vortex Diamondback 10×42 dürbün.
