Üliger (Moğolca: Улгэр) – Moğol ve Buryat halk kültüründe masalları ve mitolojik öykülere verilen genel bir addır.
Buryatlar ve diğer Sibirya kabîleleri arasında sözlü geleneklerinin önemli bir parçasıdır ve diğer fonksiyonları arasında, Budist öykülerini1 sözlü olarak iletmek için de kullanılmıştır.
Sözlü gelenek göz önüne alındığında, Moğol literatüründe ağızdan ağıza aktarılan öykülerin önemli bir kısmını oluştururlar. Olağanüstü öykü, masal demektir. Söylencelerden ve nesilden nesile aktarılagelen öykülerden oluşur. Bu öyküler, “Ülgerci” veya “Üligerçin” (İngilizce: ulgerchi veya uligershin) denilen öykücüler tarafından özellikle yaylı enstrümanlar eşliğinde okunur.
Üliger (Türkçe “Ülger”) sözcüğü şiir şeklindeki masal, olağanüstü öykü anlamına gelir.
Söylencelerden ve nesile nesile aktarılagelen öykülerden oluşur. Moğolca Ügül, Mançuca Üg sözcükleri anlatmayı ifâde eder. Türkçede yaratıcılık anlamı içeren bir köktür. Moğolca bir sözcüktür. Türkçedeki Ülker takımyıldızının adıyla benzerlik gösterir.
Moğolistanda 1960 yılında Üligerleri toplamak için “Üliger Evi” (Moğolca: Улгэрийн танхим, Rusça: Палата Ульгэрпв) adı verilen özel bir birim oluşturuldu. Burada günümüzde 250’den fazla Üliger’in bulunduğu bilinmektedir.
Konular
Üligerler genellikle tarihsel ve mitolojik kahramanların efsânelerini anlatırlar. Genellikle kış aylarında ateşin etrafında anlatılan bu öykülerde ortak bir motif olarak kötülüğü simgeleyen “Mangus” adlı bir canavar bulunur
İlgi gören Üligerler, Cengiz Han’a atfedilen hikâyeler, atasözleri ve destanları da içerir. Kral Geser Destanı gibi uzun mitler günümüzde bile Moğol anlatıcılar tarafından bugün de ezbere okunur. Geser Destanı, yalnızca Moğol folklorunun bir parçası değil, aynı zamanda Tibet ve Çin tarihinin de ortak unsurudur. Ancak, türün sözlü doğası nedeniyle, çok sayıda varyantlarının her zaman bulunduğu rahatlıkla söylenebilir.
