Tamga Nedir (Damga) ;
Tamga Nedir (Damga): (Eski Türkçe; Tamga) – bir şeyin üzerine bir işâret basmaya yarayan alet, mühür demektir.
Ayrıca herhangi bir şeyin üzerine bu aletle bırakılmış olan işâret, iz anlamına da gelir.
Eski Türkçede “Tamga” olarak söylenirken, günümüz Türkçesinde “Damga” biçimiyle yer alır. Ayrıca; Azerice Damğa, Tatarca Tamga, Başkurtça, Özbekçe, Kırgızca ve Uygurca da ise Tamğa olarak söylenir. Türkmenler ise (ğ-m değişmesiyle) “Tağma” biçiminde ifâde ederler. Hattâ Rusça’ya dâhi Tamga biçimiyle geçmiştir.
Tarihte Tamgalar
Tamga (Göktürkçe:Tamga) Türklerin çeşitli boylarının çeşitli amaçlarla oluşturup kullandıkları simgelerdir. Tarihsel kökeni çok eskilere dayanan tamgalar (damgalar) bir iletişim gereksinimi olarak türemiştir. Bu sebeple hayvan, eşya ve hattâ silahların damgalanması gibi harmanda elde edilmiş olan hububat da damgalanırdı.
Erken Türkler, Kuzey Avrasya kıtasında yaygın olarak yaşamışlar, geçimlerini çobanlık ve avcılıkla sağlamaya başlamışlardı. Yazın yaylakta, kışın kışlakta yarı göçebe hayat sürdürmüşlerdi. Mevsim göçleri sırasında, sürülerin birbirlerine karışmaması için her boy, sürülerine kendi tamgasını vuruyordu.
Harzemşahlar çağında yazılmış olan Mukaddimetü’l-Edeb’de “Mühür bastı, bugdayga” şeklinde bir cümle görülmektedir. Daha sonraki çağlara ait olan Moğolca karşılığında ise yarı Türkçe yarı Moğolca olarak “Tamga daruba bugdayda” denmektedir.
Oğuz Boyları Tamgaları
Aileler (oguşlar) birleşerek urug (oymak)ları, uruglar birleşerek boyları, boylar birleşerek bodunları, bodunlar da birleşerek elleri (illeri) oluşturur. Bu kelimenin baş harfi “i” ile “e” karışımı bir sesle okunmaktadır.
Bozkırda en yüksek siyasal örgütlenme biçimi eldir. Bodun yöneticisine han, el yöneticisine kağan denilmektedir. Kayığ, Afşar, Bayat, Yazgır dört Oğuz boyları Reşideddin Fazlullah‘a göre Bozoq boy (sağ kolu) birliğine, diğer on ikiside Üčoq boy (sol kolu) birliğine uygundur. Câmi’üt-Tevarih adlı kitabında iki grubun her biri oniki boyların Ordu’nun sağ ve sol kolundan oluştuğu aktarılmıştır. Kaşgarlı Mahmud’a göre Divanü Lügati’t- Türk’teki yirmi iki Oğuz bölüğünün tamgaları: Kaşgarlı bu tamgaların davarlara, yılkılara vurulduğunu söyler.
Oğuz Boylarının Simgeleri Damga-sembol (ongun) olarak sıkça kullanılan kartal, kudret ve kuvvetin temsilcisidir. Göksel hâkimiyeti, yükseklerde uçabildiği için yaratıcı’ya yakın oluşu ve insanlar arasında olan hadiseleri yaratıcı’ya haber verdiğine inanılması dolayısıyla kutsal sayılmıştır.
Ongunlar
Eski Oğuzca’da “Ongun” kelimesi “Totem” anlamındadır. L. Rásonyi’de Ongun’un Türkçe bir kelime olduğunu, Abdülkadir İnan, ise bu kelimenin moğolca kökenli olduğunu ifâde eder. Bahaeddin Ögel’de, aslında Ongun sözü Moğolcadır. Bunun Türkçesi “Töz“dür. Töz türkçede “kök-menşe” anlamına geldiğini söyler. Oğuz destanlarına göre, her boyun bir kuş sembolü vardır. Bu kuşlar da genel olarak yırtıcı kuşlardan seçilmiştir. Moğol tarihçisi Reşideddin Fazlullah, bu kuşlara Ongon deyimini kullanmış ve bu suretle deyim günümüze kadar ulaşmıştır.
