Dört asırdan uzun bir süre önce İskoç Kraliçesi Mary tarafından, İngiltere’de Elizabeth I tarafından hapsedildiği sırada gönderilen 57 şifreli mektuptan oluşan bir koleksiyon, uluslararası bilim insanlarından oluşan bir ekip tarafından keşfedildi ve daha da heyecan verici bir şekilde, şifresi çözüldü.
Şimdiye kadar kaybolduğu veya yok edildiği düşünülen mektuplar, tam da tahmin edilebilecek türden bir yerde ortaya çıktı: Bibliothèque nationale de France’daki (BnF) şifreli belgeler için çevrimiçi arşivler. Tarihsel şifrelerin haritasını çıkarmayı, dijitalleştirmeyi, yazıya dökmeyi ve deşifre etmeyi amaçlayan çok disiplinli DECRYPT Projesi’nin bir parçası olarak, keşfin arkasındaki ekibin burada arama yapması zaten bekleniyordu.
Ama ekip, şifreli mektupları eliyle koymuş gibi bulmadı. Mektuplar, arşiv içerisinde önemli ölçüde yanlış etiketlenmiş olarak saklanıyordu. BnF kataloğu, mektupları 16. yüzyılın ilk yarısından kalma ve İtalya meseleleriyle ilgili olarak listelemişti.
Aslında, mektuplar 1578 ile 1584 yılları arasında Fransızca yazılmış ve İtalya ile hiç bir ilgileri bulunmuyor. Ekibin mektupları bulması, yazarın esaret altında olduğundan söz etmesi ve Kraliçe Elizabeth’in baş casus şefi “Walsingham” adından bahsetmesi sayesinde mümkün oldu.
Bilgisayar bilimcisi ve kriptograf George Lasry, keşifle ilgili yaptığı açıklamada, “Harfleri deşifre ettiğimde çok şaşırdım ve gerçeküstü hissettim” dedi ve devam etti: “Daha önce krallardan ve kraliçelerden gelen gizli şifreleri kırdık ve bunlar çok ilginçti. Ancak Mary Queen of Scots (İskoç Kraliçesi Mary) ile, deşifre edilmiş çok sayıda yayınlanmamış mektubumuz olduğu gördük.”
İskoç Kraliçesi Mary kimdir?
İskoç Kraliçesi Mary 1542’de doğduğunda, İngiltere protestanlığı benimsemesinin henüz onuncu yılındaydı. 1558’de, I. Elizabeth tahta çıktığında, ortada çeşitli hükümdarlar tarafından Anglikanizm ve Katoliklik arasında bırakılmış bir ülke vardı. Bu hükümdarların her biri kendi dinini yayma konusunda gaddardı; örneğin, Katolik Kraliçe “Kanlı” Mary, VIII saltanatta 5 yıl geçirdi.
Kraliçe I. Elizabeth ise bu konuda seleflerinden daha az saldırgandı. Sapkınlık yasalarını yürürlükten kaldırdı, kiliseye uymayı reddedenlerin cezalarını hafifletti. Ancak ülkedeki pek çok Katolik halen bir Elizabeth gibi Protestan bir hükümdarın meşru olamayacağına inanıyordu ve onun yerini alacak bir Katolik için savaşmaya istekliydiler. 1569’da yaptıkları da tam olarak bu oldu.
“Kuzeyin Yükselişi” başarısız bir isyandı ama Elizabeth ve danışmanlarını sarsmaya yetti. Bu, Kuzey Katoliklerinin İngiliz Kraliçesini tahttan indirme ve onun yerine meşru Katolik hükümdar olarak gördükleri kişiyi getirme girişimi olmuştu: Henry VII’nin torunu ve Elizabeth’in kuzeni, İskoç Kraliçesi Mary…
Ancak bu olaylar sırasında Mary zaten esaret altındaydı. İlk kocasını öldürdüğü düşünülen adamla evliliğini çevreleyen bir skandalın ardından isyan eden İskoç soyluları tarafından hapsedilmişti. Elizabeth’in tahtını geri almasına yardım edeceğini umarak İngiltere’ye kaçmayı başarmıştı, ancak İngiliz kraliçesi tereddütlüydü. Mary’nin tahttan indirilmesine yol açan cinayet ve isyana ilişkin kapsamlı bir soruşturma istedi ve İskoç Kraliçesini hapsetti.
Kuzeyin Yükselişi ile Elizabeth, Mary’nin gerçek bir tehdit olduğunu anlamıştı. Danışmanı Walsingham’ı, İngiltere’de esaret altındayken onu dikkatle izlemek, ev personeli arasına casuslar yerleştirmek ve dış dünyaya yazdığı birçok mektubunu yakalamakla görevlendirdi.
Ve devreye mektuplar giriyor
İşte, yeni keşfedilen mektuplar da bundan sonraki döneme ait. Yani Elizabeth ve Walsingham’ın casusları tarafından anlaşılmaması için kodlanmış mektuplar…
Mektupların içeriği kötü sağlığı ve esaret koşullarıyla ilgili şikayetler gibi sıradan konulardan, uluslararası ilişkiler hakkındaki görüşleri ve serbest bırakılması için yaptığı müzakereler hakkındaki düşünceleri gibi ciddi konulara kadar uzanıyor. Mektupların çoğu, o sırada Fransa’nın İngiltere büyükelçisi ve Mary’nin bir destekçisi olan Michel de Castelnau de Mauvissière’e gönderilmişti. Mektuplarda yeni isyanlardan da bahsediliyordu.
Yine de sonunda, Mary’nin olağanüstü şifrelenmiş mektupları düşüşünü engelleyemedi. İskoç kraliçesinin hapiste tutulduğu 19 yıl boyunca Elizabeth’i tahttan indirmeye ve yerine Mary’yi getirmeye yönelik birçok başarısız komplo ortaya çıktı. Ancak özellikle biri – Babington Komplosu – Kraliçe’ye suikast düzenlemeye kadar gidince Amry’nin de sonu gelmiş oldu.
Mary, işbirlikçilerine yazdığı mektupları şifreli olarak yazmasına rağmen, Walsingham’ın casusları bir noktada onun şifreleme sistemini kırmıştı. Mary, I. Elizabeth’in öldürülmesini imzalayan mektubu yazdıktan sonra yedi aydan kısa bir süre sonra, Northamptonshire’daki Fotheringhay Kalesi’nde vatana ihanet suçundan idam edildi.
Hayatını çevreleyen tartışmalar ve dram sayesinde Mary, birçok kişinin gözünde trajik bir romantik kadın kahraman haline geldi ve yeni mektup hazinesiyle, araştırmacılar Mary’nin sorunlu yaşamını daha fazla ortaya çıkarmayı umuyorlar.
