İskit Mitolojisi, Orta Asya’da, özellikle de bugünkü Kazakistan, Rusya ve Ukrayna topraklarında yaşamış olan İskitlerin inanç sistemini ifade eder.
İskit Mitolojisi, bu antik toplumun hayatta kalmak için gerekli olan avcılık, savaş ve göçebe yaşam tarzıyla ilişkilidir. İskitler, hayvanların gücünden, doğanın gücünden ve gökyüzüne olan hayranlıklarından etkilenerek, kendi tanrı ve tanrıçalarını yarattılar.
İskit Mitolojisi, genellikle üç ana kategori altında toplanır: Tanrılar, Tanrıçalar ve Efsanevi Yaratıklar.
Tanrılar arasında, en önemlisi Tanrı Tengri’dir. Tengri, gökyüzünün tanrısı olarak görülür ve İskitlerin en yüce tanrısıdır. Tengri, genellikle bir at üzerinde tasvir edilir ve İskitlerin savaşlarına liderlik ederdi. Ayrıca, Tengri’nin kendisi birçok kültürde benzer şekilde tasvir edilir, özellikle de Türk ve Moğol mitolojisinde.
Tanrıçalar arasında ise, Enlil ve Umay en önemlileridir. Enlil, hava ve rüzgar tanrıçasıdır ve İskitlerin tarımı için yağmur ve güneş sağlamasıyla ilişkilendirilir. Umay ise, bereket ve doğurganlık tanrıçasıdır ve İskit kadınları tarafından doğum sırasında çağrılırdı.
Efsanevi Yaratıklar arasında, en ünlüsü Ejderhadır. Ejderha, İskitlerin savaşlarda korkulu rüyasıydı ve savaşlar sırasında ortaya çıktığına inanılırdı. Ayrıca, diğer mitolojilerde de olduğu gibi, İskit mitolojisinde de griffonlar, centaurlar ve tek boynuzlu atlar gibi yaratıklar bulunur.
İskit dini
İskit dini, Klasik Antik Çağ boyunca Orta Asya ve Doğu Avrupa’nın Karadeniz-Hazar stepleri içerisinde egemen olmuş antik bir halk olan İskitlerin mitolojilerini, ritüel uygulamalarını ve inançlarını kapsar. Din hakkında bilinen az şey, 5. yüzyıl Yunan tarihçisi ve etnografı Herodot’un eserine dayanır. İskit dininin, öncülü olan Proto-Hint-İran diniyle ilgili olduğu ve daha sonra gelecek Slav, Macar ve Türk mitolojilerinin yanı sıra bazı çağdaş Doğu İran ve Oset geleneklerini de etkilediği varsayılmaktadır.
Herodot’a göre İskitler, Yunanistan’daki Klasik Antik Çağ tanrılarına eşit olan yedi tanrı ve tanrıçadan (heptad) oluşan bir panteona ibadet etmekteydi. Sekizinci bir tanrının İskit soyluları tarafından tapınıldığını söyleyen Herodot, tanrıların İskitçe isimlerini şu şekilde vermiştir:
- Tabiti (Ταβιτί) – Hestia (Tabiti’nin, Hindu Tapati tanrısı ve Avestaca tapaiti, Latince tepeo gibi diğer birçok Hint-Avrupa dilinde yer alan “yanmak” fiili ile alakalı olduğu düşünülür) Tabiti tanrıların kraliçesi olarak görülmüştür.
- İskit Ares (Yunanca: Ἄρης) – Ares
- Papaios (Παπαῖος) – Zeus
- Api (Ἀπί) – Gaia
- Oitosyros (Οἰτόσυρος) – Apollo
- Argimpasa (Ἀργίμπασα) – Afrodit Urania
- Thagimasidas (Θαγιμασάδας) – Poseidon
İskit Mitolojisi, İskitlerin hayatta kalma mücadelesinin bir yansımasıdır ve savaş, avcılık ve doğanın gücüne olan hayranlıklarının bir ürünüdür. Bugün, İskit Mitolojisi, Orta Asya’nın ve Türk kültürünün bir parçası olarak görülür ve bu mitolojinin izleri, modern Kazakistan, Rusya ve Ukrayna’nın kültürel mirasında hala görülebilir.
