Gezegenlerin Ağırlığı Nasıl Ölçülüyor?
Gerçek hayatta bir gezegeni alıp tartıya koyamayız. Fakat bilim insanları bazı yöntemlerle bir gezegenin ne kadar ağır olduğunu ölçebilir. Gezegen diğer cisimleri ne kadar fazla çektiğini hesaplayabilir. Bir gezegen ne kadar ağır olursa, yakındaki cisimleri (ör. uydu veya uzay aracı) o kadar kuvvetli çeker. Bu çekim etkisi kütleçekim olarak adlandırılır. Peki kütleçekimin ağırlık ile ilgisi ne?
Bir tartıya çıktığınızda, tartı aslında Dünya’daki kütleçekimin sizi ne kadar kuvvetli çektiğini ölçer. Eğer başka bir gezegende tartıya çıkacak olsaydınız tartı farklı bir sayı gösterirdi. Bunun sebebi, gezegenlerin ağırlıklarının farklı olması ve bu yüzden kütleçekim kuvvetinin de gezegenden gezegene farklılık göstermesidir. Örneğin Dünya’da 70 kilogram tutuyorsanız, Merkür’de ağırlığınız sadece 26,6 kilogram olurdu. Bunun sebebi, Merkür’ün Dünya’dan daha hafif olması ve kütleçekiminin vücudunuza daha zayıf kuvvet uygulamasıdır. Fakat ağır bir gezegen olan Jüpiter’e gitseydiniz tam 177 kilogram tutardınız.
Bir gezegenin ne kadar ağır olduğunu hesaplamak için bilim insanlarının iki şeyi bilmesi gerekiyor: Etraftaki cisimlerin gezegenin etrafında dönüş süresi ve bu cisimlerin gezegene olan uzaklıkları. Örneğin bir uydu gezegenine ne kadar yakınsa, gezegenin çekimi de o kadar kuvvetli olur. Cisimlerin bir gezegenin etrafında dönme süresi hem gezegene olan uzaklığına hem de bu gezegenin ağırlığına bağlıdır.
Cismin ağırlığı kütlesine ve kütleçekimin o cisme ne kadar kuvvetli etki ettiğine bağlı. Kütleçekimin gücü de bir cismin diğerine olan uzaklığına bağlı. İşte bu yüzden aynı cisim, farklı gezegenlerde farklı ağırlıkta oluyor. Gezegenleri fazla karmaşık olmayan bir ölçüm yöntemiyle karşılaştırmak bazen daha kolay. Bu yüzden bilim insanları genelde bir cismin ağırlığından ziyade kütlesini (cismin ne kadar fazla madde içerdiğini) ölçerler. Kütle, konum ve kütleçekim ne olursa olsun aynı kalır. Mars’ta veya Jüpiter’de, Dünya’da olduğu gibi aynı kütlede olursunuz. Ağırlığınız diğer gezegenlerde farklıdır fakat kütle her yerde aynıdır.
Peki Dünya’nın kütlesi ne? Dünya’nın yaklaşık 5.970.000.000.000.000.000.000.000 kilogram (5,97×10²⁴ kg) olduğunu biliyoruz.
Kaynak: NASA. Çeviren: Ozan Zaloğlu.
