Ejderhalar modern fantazi dünyasının en ikonik canavarlarından bazılarıdır ancak kökenleri çok eskilere dayanır. Denizde yaşayan ejderhaları kaç kültürün gördüğünü öğrenmek için okumaya devam edin.
Modern fantezi birçok insana bir ejderhanın neye benzediği konusunda çok kesin bir fikir vermiştir. Yaygın olarak öfkeli öfkeli ve altın sevgisine sahip, büyük, zeki, kanatlı sürüngenler olarak tasvir edilirler.
Ancak bu ejderha fikri, tarih boyunca var olan pek çok fikirden yalnızca biridir. Dünyadaki neredeyse her kültürün bu yılan gibi canavarlar hakkında kendi fikirleri vardı.
Modern tasvirlerin çoğu, mağaralarda yaşayan ve havada uçan ejderhaları gösterirken, birçok eski kültürde bunlar deniz yaratıklarıydı. Bu türün en bilinen örneği Çin folklorundaki ejderhalar olsa da, birçok kültürün kendi efsanevi deniz ejderhaları vardı.
Dünyadaki efsanevi deniz ejderhalarının hepsinin kendi anlamları ve görüntüleri vardı ama aynı zamanda pek çok ortak noktaları da vardı!
Çin Mitolojisindeki Ejderhalar
Ejderhalar Çin kültürünün en ikonik yaratıkları arasındadır. Sanatta, festivallerde ve hatta burçlarda bile ejderha hâlâ ön plandadır.
Çin ejderhaları bazen kaplumbağa veya balık özelliklerine sahipti, ancak çoğu yılan gibiydi. Uzun gövdeleri, dört bacakları, korkunç yüzleri ve çoğu zaman büyük boynuzları vardır.
Arkeoloji, benzer yaratıkların MÖ 5. binyıl gibi erken bir tarihte sanatta tasvir edildiğini gösteriyor. İmparatorlar zamanında ejderhalar yaratılıştaki en üst düzey hayvanlar olarak görülüyordu.
Ejderhaların bilge, fiziksel olarak güçlü ve asil yaratıklar olduğu düşünülüyordu. Bu özelliklere sahip olduğu düşünülen insanlar ejderhalara, zayıf ve ahlaksız olanlar ise solucan ve böcek gibi aşağı seviyedeki hayvanlara benzetiliyordu.
Ejderhalarla ve büyüklükle ilişkilendirilmeleri, onların imparatorluk otoritesinin sembolü olarak benimsenmesine yol açtı. Pek çok imparator, mimari de dahil olmak üzere resmi tasvirlerinde ejderhalara yer verdi.
Ejderhalarla ilgili bazı mitler, ejderhalarla yönetici sınıf arasındaki bağı güçlendiriyor.
Çin’in farklı yerlerinden yüzlerce olmasa da düzinelerce efsanede ejderhalar yer alıyordu. Bunlardan bazıları övgüye değer rollerdeydi, bazıları ise kötü adamlardı.
Tanınmış bir efsane, ejderhaları doğrudan hem imparatorluk gücüne hem de Çin kültürüne bağladı.
Sarı İmparator’un Çin’in ilk hükümdarı olduğuna inanılıyordu. Hayvanların evcilleştirilmesini, inşaatı, tarımı ve kültürün diğer temellerini yayan ilk kişi oydu.
Sarı İmparator, ölmeden ve tahtını oğluna devretmeden önce yüz yıl hüküm sürdü. Yaşamının ardından imparatorluk amblemine benzeyen bir ejderha olarak ölümsüzleştirildi.
Sarı Ejderha olarak yaratılışın merkezindeydi. Kendisi aynı zamanda Han Çinlilerinin ve kültürlerinin de atasıydı ve birçok kişinin kendilerine “Ejderhanın Çocukları” adını vermesine neden oldu.
Çin mitolojisindeki ejderhalar tanrıya benzeyen figürlerdi. Tanrılar olarak suyla yakından bağlantılıydılar.
Diğer kültürlerde su kütleleriyle ilişkilendirilen tanrılar veya periler bulunurken , Çinliler suyun Ejderha Kralları tarafından yönetildiğine inanıyordu.
Yerel nehirlerin ve şelalelerin her birinin kendi ejderha kralı vardı. Çevredeki insanlar bu ejderhaların iyiliğini garanti altına almak, sel ve kuraklıkları önlemek için onlara dualar ve kurbanlar sunarlardı.
Folklorda baş belası ejderhaları öldürmek genellikle su yollarını kontrol etmek için bir metafor olarak kullanılırdı. Barajlar, sulama ağları ve drenaj sistemlerinin tümü, bir zamanlar sellere ve zorluklara neden olan bir ejderhayı yok etmenin veya evcilleştirmenin yolları olarak görülüyordu.
Ancak en öne çıkan ejderhalar, denizlere hükmeden dört ejderha kralıydı. Dört ana yöne ve dört renge karşılık gelen bu tanrılar, Çin mitolojisindeki en güçlü tanrılar arasındaydı.
Bu efsanevi deniz ejderhaları kendi krallıklarının tanrılarıydı. Her biri, hem güçlü tanrılar hem de düşmanlar oldukları birçok edebiyat eserinde yer aldı.
Genellikle Ejderha Kral’ın tekil adı altında birleştirilen ejderha kralları, hava tanrılarıydı. Öfkelendiklerinde yağmur, sel ve kuraklık getirdiler, ancak istendiğinde de yardımcı olabilirler.
Ejderha kralları bazen insan biçiminde gösteriliyordu ama çoğunlukla yılan gibi ejderhalardı. Erkekliği ve qi enerjisini somutlaştırdılar .
Bu deniz ejderhaları Çin kültüründe önemli olmaya devam ediyor. Bazı festivallerde ejderha tekne yarışları düzenlenirken Ay Yeni Yılı gibi kutlamalar, insanların özenle inşa edilmiş ejderha figürleriyle geçit töreni yaptığı ejderha danslarıyla kutlanır.
Çin tarzı ejderhalar Asya’nın diğer bölgelerine de yayıldı. Çin’in binlerce yıl boyunca süren kültürel etkisi, efsanevi deniz ejderhalarının Kore, Japonya, Vietnam ve diğer Doğu Asya ülkelerinin kültürlerinde önemli olmasına yol açtı.
Mısır ve Yakın Doğu
Çin dışında , efsanevi deniz ejderhaları, tanrıların kendisinden ziyade tanrının düşmanları olarak görülüyordu.
Batı’daki olası bir deniz ejderhasının en eski örneklerinden biri Mısır mitolojisindedir. Orada ejderha doğrudan Yeraltı Dünyasıyla bağlantılıdır.
Mısır mitlerine göre güneş tanrısı Ra gökyüzünde tekneyle seyahat ediyordu. Her gece dünyanın batı ucundan geçerek Yeraltı Dünyası Duat’a iniyordu.
Ra, Yeraltı Dünyası’na doğru yelken açarken birçok iblis ve canavarla karşı karşıya kaldı. Bunlardan en güçlüsü Apep’ti.
En muhafazakar kaynaklardan birinin 16 metre uzunluğunda olarak tanımladığı Apep, devasa bir yılandı. Kaos ve karanlığın güçlerini temsil eden o, her gece güneş bir daha doğmasın diye Ra’yı öldürmeye çalıştı.
Apep genellikle sanatta Ra’nın teknesinin altında kıvrılan devasa bir yılan olarak tasvir edilirdi. Bazen Nil’den Gelen Yılan veya Kötü Ejderha olarak anılırdı.
Ra’ya yolculuğunda yardım eden tanrılar ile Apep arasındaki savaşlar genellikle doğa olaylarını açıklamak için kullanıldı. Her ikisi de başka yerlerdeki deniz canlılarıyla bağlantılı olan gök gürültülü fırtınalar ve depremlerin sorumlusu Yeraltı Dünyası yılanıydı.
Apep’in büyüklüğü ve gücünün kapsamı, bazen onun “dünyayı kuşatan” olarak tanımlanmasına yol açtı. Muhtemelen eski Mısır kökenli başka bir görüntüyle bağlantılıydı.
Ouroboros, Mısır’dan gelen ve daha sonra birçok kültür tarafından benimsenen bir semboldü. Kendi masalını ısıran, tam bir daire oluşturan büyük bir yılana ait.
Ouroboros’un kendisi bir deniz ejderhası olmasa da, formu daha sonraki kültürlerde bu tür canavarları temsil etmenin yaygın bir yolu haline geldi.
Yakın Doğu’da mitolojide daha sonraki kültürlerin ejderha olarak adlandıracağı şeye benzeyen birçok yaratık vardı. Bazıları fırtınalarla ilişkilendirilirken çoğu kara hayvanlarıydı.
Ancak Kenanlılar, Lotan adlı büyük bir yılanın tarihöncesinde fırtına tanrısı Ba’al tarafından yenilgiye uğratıldığına inanıyorlardı. Lotan, Ba’al’in düşmanı deniz tanrısı Yam’ın hizmetkarıydı.
Lotan pek çok modern izleyiciye tanıdık gelmese de, hikayenin ilham verdiği İncil’deki canavarı daha fazla insan duymuştur.
Kenan irfanından etkilenen İsrailliler Leviathan’ı yarattılar. Mezmurlar Kitabında bu büyük yılanın Yahveh tarafından yenilgiye uğratıldığı anlatılır.
İncil’in bazı kitapları, Lotan gibi Leviathan’ın zamanın başlangıcında mağlup edildiğini ima ederken, diğerleri canavarın yalnızca bastırıldığını ima ediyor. Ancak içinde bulunduğumuz çağın sonunda gerçek anlamda yenilgiye uğratılacaktır.
İşaya Kitabı’na göre, İsrail’in düşmanları Mesih tarafından mağlup edildiğinde İncil’de geçen deniz ejderhası tamamen yok edilecek.
Yunan Drakainleri ve Deniz Canavarları
Muhtemelen Yakın Doğu kültürlerinden etkilenen Yunan ve Roma mitolojisinde de birçok deniz ejderhası yer alıyordu.
Yunan mitolojisindeki pek çok canavarın yılan özellikleri vardı ve denizcilik kültürü olarak bu canavarların çoğunluğu bir şekilde suyla bağlantılıydı. Bu, ejderha benzeri yaratıkların varlığını Yunan biliminde yinelenen bir tema haline getirdi.
Aslında İngilizce “ejderha” kelimesinin kökeni bu mitlere kadar uzanabilir. Bu tür yılanlara Yunan dilinde drakaines adı verildi .
Bu drakainlerin çoğu dişi canavarlardı. Yalnızca tanrıları ve insanları tehdit etmekle kalmıyorlardı, aynı zamanda diğer türdeki canavarların ve canavarların da anneleriydiler.
Bu drakainlerin çoğu sadece bazı yılansı özelliklere sahipken, çoğunluğu deniz canavarları olarak görülüyordu. Echidna , Lamia ve Scylla gibi yaratıkların hepsi deniz güçleriyle bağlantılıydı.
Ancak modern deniz ejderhası fikrine daha çok benzeyenler cetealardı .
Cetea’lar çoğunlukla Poseidon’un hizmetinde olan deniz canavarlarıydı . Öfkesine maruz kalan sahil şehirlerini cezalandırmak için bunları birkaç hikayede kullandı.
Örneğin en ünlü cetus , yılan benzeri özelliklere sahip başka bir canavar olan Gorgon Medusa’yı öldürmekten dönerken Perseus tarafından öldürüldü .
Bu örnekte Etiyopya’ya saldıran cetus , denizde yaşayan periler adına Poseidon tarafından gönderilmişti. Etiyopya kraliçesi, kızı Andromeda’nın perilerden daha güzel olduğunu söyleyerek övündüğünde, Poseidon, kibirinden dolayı krallığı cezalandırmıştı.
Truva şehrine bir başka ünlü cetus gönderildi. Bu durumda Poseidon, krallarının tanrıya olan borcunu ödemeyi reddetmeleri nedeniyle oradaki insanları cezalandırıyordu.
Cetea’nın hikayeleri genellikle tanıdık bir formülü takip ediyordu. Poseidon, kibirli ya da dinsiz bir hükümdarın olduğu şehre canavarı ve büyük bir tufanı gönderdi.
Sel, kendi yıkımını yarattı ama aynı zamanda deniz canavarının şehre ve çevresindeki kırsal bölgeye erişmesine de olanak sağladı. Cetus şehrin insanlarını avladı ve büyük boyutunu binaları ve tarım arazilerini yok etmek için kullandı .
Bu hikayelerin her ikisinde de kahinler, canavarın saldırısını durdurmanın tek yolunun hem Etiyopya’da hem de Truva’da kralın kızı olan bir bakireyi kurban etmek olduğunu söylüyordu. Deniz kenarında kayalara bağlanmıştı ama cetus’u öldüren ve şehri lanetinden kurtaran bir kahraman tarafından kurtarıldı.
Denizciler bazen cetea’yı suyun derinliklerinde gördüklerini iddia ederlerdi . Onlara nadiren yakından baksalar da, bazen dalgaların altındaki büyük şekilleri veya su yüzeyinden çıkan devasa bir yaratığın sırtının görüntüsünü anlatıyorlardı.
Cetealar bazen sanatta devasa balıklar olarak tasvir ediliyordu, ancak diğer durumlarda daha çok gerçek deniz ejderhalarına benziyorlardı. Uzun yılan gibi vücutları, köpeğe benzeyen kafaları ve sivri kulakları veya boynuzları vardı. Çin ejderhalarının bacakları varken, Yunan cetealarının yüzgeç benzeri uzuvları vardı.
Cetealar yıkıcı ve dehşet vericiydi ama aynı zamanda denizde var olduğu düşünülen dünyada daha sıradan hayvanlar olarak da gösterildiler. Nereid deniz perileri bazen onlara at gibi binerdi ve bir yazar onların doğuştan kötü olmadıklarını ancak boyutlarının ve güçlerinin onları yıkıcı yaptığını söyledi.
Jormungandr
Avrupa bilgisindeki en ikonik efsanevi deniz ejderhalarından biri Jormungandr’dı. İskandinav mitolojisindeki büyük yılan, dünyanın dört bir yanındaki deniz ejderhalarının en tehlikeli unsurlarını birleştirdi.
Jormungandr, İskandinav düzenbaz tanrısı Loki’nin canavar evlatlarından biriydi. Başından beri o ve kardeşleri tanrıların düşmanı olacaklardı.
Loki’nin çocukları tanrılar tarafından keşfedildiğinde, her biri artık bir tehdit oluşturmayacaklarının umulduğu bir yere sürgün edildi. Kurt Fenrir zincirlendi, Hel Yeraltı Dünyasının kraliçesi oldu ve Jormungandr denizin derinliklerine atıldı.
Jormungandr aynı zamanda Dünya Yılanı olarak da biliniyordu. O kadar büyük olduğu söyleniyordu ki, tüm denizi doldurdu ve insanların dünyası Midgard’ı kuşattı.
Jormungandr’ın tasviri muhtemelen Yunan ve Roma’nın Mısır’la teması yoluyla Avrupa’ya getirilen Ouroboros’tan esinlenmiştir. Sık sık o kadar büyük gösteriliyordu ki, denize sığmasının tek yolu kendi kuyruğunu ısırmaktı.
Yakın Doğu canavarları gibi Germen deniz ejderhası da fırtına tanrısının düşmanıydı. Fırtına tanrısının hayatı boyunca Thor’la iki karşılaşması oldu.
Bir hikayede Thor ve bir dev balığa giderler. Thor küçük bir teknede olmasına rağmen açık denizde kürek çekmekte ısrar etti.
Arkadaşı Hymir, gök gürültüsü tanrısının en büyük öküzünün kafasını yem olarak kullanmasına şaşırdı. Thor iki balinayı yakaladıktan sonra bile daha ileri gitmekte ısrar etti.
Sonunda Thor bir ısırık aldı. Oltasını çekmek için tüm gücünü kullandı ve yalnızca Jormungandr’ın devasa kafasını sudan çıkarmayı başardı.
Thor, deniz ejderhasını öldürmek için büyük çekici Mjolnir’e uzandı. Ancak daha bir darbe indiremeden dehşete kapılan Hymir hattı kesti ve Jormungandr dalgaların altında kayboldu.
Başka bir hikayede dev Uthgard-Loki, Thor’a bir güç testi için meydan okudu. Tanrıya, evcil kedisini almak gibi görünüşte basit bir görev verdi.
Ancak güçlü olmasıyla ünlü tanrı kediye uzandığında onu zar zor hareket ettirebildi. Tüm gücünü kullanarak yalnızca bir patisini yerden kaldırmayı başardı.
Yine de Uthgard-Loki Thor’un çabasını alkışladı. Kedi aslında sihirli bir şekilde kılık değiştirmiş Jormungandr’dı. Muazzam ağırlığının bir kısmını kaldırmak etkileyici bir başarıydı.
Elbette İskandinav mitolojisine göre Thor ile Dünya Yılanı arasındaki en büyük çatışma henüz yaşanmamıştı. İkili, tanrıların son savaşı olan Ragnarok’ta karşı karşıya gelecekti.
Savaştan önce Jormungandr kendini karaya çekecekti. Zaten yıllarca süren kış ve savaşlar nedeniyle harap olan birçok yer, onun ağırlığı altında ezilecek veya neden olduğu gelgit dalgaları nedeniyle yok olacaktı.
Tanrılar savaşa gittiğinde Thor ve deniz ejderhası birbirleriyle savaşırdı. Düello o kadar zor olacaktı ki Thor, kendi rakipleriyle savaşırken diğer tanrılardan hiçbirine yardım edemeyecekti.
Thor sonunda büyük yılanı öldürmeyi başaracak ve dikkatini babası Odin ile Fenrir arasındaki kavgaya çevirecekti . Ancak ejderhanın zehri yüzünden ölmeden önce yalnızca birkaç adım atabilecekti.
Modern Yorumum
Dünyanın her yerinde yılanlar suya ve yağmura bağlıydı. Peki neden bu kadar çok kültür bu fikirleri geliştirdi?
Tarihçiler pek çok farklı kültürde deniz yılanlarının yaratılışına dair pek çok pratik açıklama sunmuşlardır.
En yaygın fikirlerden biri, bu canavarların kısmen gerçek hayvanlara dayandığıdır.
Örneğin Yunanistan’da cetus kelimesi yalnızca ejderhaya benzer bir yaratık için geçerli değildi. Denizde görülen herhangi bir büyük hayvanı ifade etmek için kullanılabilir.
Bu nedenle balinalara ve köpekbalıklarına da cetea adı verildi. Bu, bu tür canlıların sanatta neden bazen devasa balıklar olarak gösterildiğini açıklıyor.
Deniz canavarlarının görüldüğü varsayılan birçok olay, denizcilerin zaman zaman bilinmeyen deniz yaşamına dair edindikleri kısa bakışlara atfedilebilir. Bazıları, balinaların yanı sıra kalamar gibi hayvanların da deniz canavarlarıyla ilgili bazı hikayelere ilham kaynağı olduğuna inanıyor.
Başka bir teori bazı eski belgeler tarafından desteklenmektedir.
MÖ 300 yılında Çinli bir yazar Siçuan eyaletinde “ejderha kemiklerinin” keşfini belgeledi. Çoğu modern tarihçi bunların aslında dinozor kemikleri olduğuna inanıyor.
İyi korunmuş dinozor kalıntıları, tanıdık sürüngen türlerinin özelliklerini çok daha büyük ölçekte gösterebilirdi. Bunlar, yılanlara veya kertenkelelere benzeyen devasa hayvanların görüntülerine kolaylıkla ilham vermiş olabilir.
Ejderhalar ve dinozorlar arasındaki bağlantı bugün hala Çin’de görülüyor. Bazı kırsal bölgelerde fosiller geleneksel tıpta hâlâ “ejderha kemikleri” adı altında kullanılmaktadır.
Dilbilimsel olarak dinozor anlamına gelen Çince kelime, “terör ejderhası” karakterleriyle yazılmıştır. Asya’da keşfedilen soyu tükenmiş birçok türe mei long veya “uyuyan ejderha” iki terimli adı verilmiştir .
Bu teorilerin her ikisi de muhtemelen devasa bir yılan veya kertenkele fikrine bir miktar temel oluşturmuştur. Fosil kalıntıları şekle ilham vermiş olabilir; gerçek hayvanların görülmesi ise suda devasa canavarların yaşadığı inancına yol açtı.
Dünyadaki efsanevi deniz ejderhaları arasındaki benzerlikler muhtemelen kısmen onların gelişim şekillerinden kaynaklanmaktadır. Kültürel alışveriş aynı zamanda formun yayılmasını da teşvik etti.
Örneğin Leviathan doğrudan Kenanlı Lotan’dan esinlenmiştir. O da Hıristiyanlığın Kuzey Avrupa’ya yayıldığı Jormungandr’la karşılaştırıldı.
Deniz ejderhaları artık efsanevi canavarların en popüler biçimi olmasa da, su yılanlarına ilişkin eski mitler, modern fikirlere ilham vermeye devam ediyor. Aziz George efsanesi, Perseus’un Etiyopya’daki cetus’u katletmesiyle ortaya çıkmıştır ; fantastik canavarlar draikones biçimindedir ve ejderha imgesi Doğu Asya kültürüyle eş anlamlıdır.
